Goyo Ligala
Ne
Wuon Abila,
Adwoko erokamano kuom lero chike Luo e kidienje mopogore opogore.
Daher
winjo dwoko kuom penjoni
Kuom
golo ligala (kata goyo dala)
Penjo:-
Ang'o momiyo wuoyi manene goyo dala nyaka bed-gi lee, gweno mathuon kod
ratong'? Bende nitie gima gigi onyiso e chike Luo? Kuom ranyisi, mar ang'o
gweno ma thuon ma-ok nyaburi?
- Kindeni lony mag okoche osekwako thurwa. Ji thoth
ohingo piny. Puothe migoloye ligala tin. Pile pile waneno e gwenge
momakore gi bombe madongo kaka Kisumo Winam, yawuoyi ok go dala. Kuom
ranyisi, ka kwereni ne gin ja Kisumo Kanyakwar ma sani piny-gi en Manyatta
Estate, Kisumo. Ere kaka obiro goyo dala? Bende onyalo luwo chike
Luo mag goyo dala kaka iporo-no adier? Ka waskar oneno oting'o ojalo
kaka beti to ginyalo terre Kodiaga ni en jamecho. Bende ka jokapango man
Manyatta oneno odiyo thuon gweno e bwombe kar odhiambo, kigidek paro
ni odhi ka ajuoga nego dhano nono to kata ni en jajuog otenga! Koro ere kaka jali biro goyo dala? Wuon abila iwacho kama: Kaka
itimo ema; itero gweno mathuon kama iparoni inyalo gere odno, kendo onindo
kuro.Wuon
abila, ooyo, odak ja Kisumo kata ja Kano Ahero Pasi tim kamano
kindeni nimar kinyne
odak oyud gweno-no ngang'! Suya mar gwend abula ema kiny owinjo ka
"jirani" bulo rayier! Omiyo penjo en kama: Chike Luo miwachogi,
bende pod jo-Luo duto nyalo luwogi adier e piny ka piny?
An Okela
agwata kinyodhi, ja Gondho Lek, rwath nyiero koneno kama berne.
Dwoko:-
Lee
ne en mar baro/tong’o yien mar keto mise mar kiru. Gweno mathuon
nebedo kaka ranyisi mar wuon pacho nikech en ema chiewoji kogwen kendo
okonyo kuom kayo sise (nyibuche/nyiburni e pacho). Nyaburi ok tigo e gero ligala nimar
kata jaduong’ ma pok ogwedhi gi wuoyi ok yot mondo okaw nyare maduong’
mondo ochung’ kar wuoyi.
Mano
ne miyo jodongo rito nyaka chop oyud wuoyi eka odhi goyo dala. Wuoyi kata
thuon gweno nitiyogo kaka osimbo mar rito pacho nimar wuoyi ok dhi tedo
mana kaka thuon gweno bende ok riembi oko.
Ratong’
nitiyogo kuom beto lum gi yiende matindo tindo e kar keto ligala. Nimar
ndalo machon piny ne bet oyugno kendo ne nyaka bet bungu kapok odong’
lela mar keto kiru.
Bende
wuoyi modak e boma (Kisumo, Buore, kata Nam Chumbi) nyalo goyo pacho?
Dwoko en ni; Ee..! Nyaka ogol ligala eka en wuod Luo gi tiende. Kapod
odak e od kapango to mano pok ogolo dala. Mano to chike mag okoche momako
yawuoyi gi dinde jolibamba ema koro osemiyo mago timore, iwinjo ka giwacho
ni mag piny Ruoth Oloyo! Anto adwoki ni mag piny itieko mana gi chike
kwere nimar piny ema wadakie. Mag
Polo to itieko mana e Polo ma pok wadhiye bende ok wang’eyo kata entie
adier! Kik wawuond rawere gi lony jo-Wagunda.
Jogwenge mokiewo gi boma ma Kisumo kaka Joka-Nyakwar, tinde thoro sudore mabor gi boma kendo gi ng'iewo lowo kuom omenda magiseloso e ute mag apangago. nimar dhoch moko nitie ma ok yot loko e boma kama ji oriwore gi dhoudi ma moko. Mano inyalo kawi ni in jajuok. Jogo ma onge gi nyalo bende nyalo rito mondi nyaka giyud omenda moro mar timo kamano. Chike Kwere nolosi ka bombegi onge omiyo sani koro ogajore ma nyaka watim referendum korka wanyalo rieyo kuonde mane ok oler endalo machon.
Akweri ni mano wich diny kendo dok chien, Jolibambago
noweyo chike kwere e ndalo mane lwenje omonjogi (idendo gi dho Ngere ni Reformation
and Renaissance) ndalo mane jo-Roma gi jo-Oturo Nyamolo (Turkey)
endalo loch Ottoman Empire omonjo pinje Ulaya madiere. Mano nomiyo gimanyo
kaka dindegi nyalo landore e pinje ma moko kaka; Afrika, Amerka, Asia gi
ma moko.
Wuoyi modak e boma ka diny mar lowo nyalo mone golo
ligala to nyaka ongiew lowo kama oyangore monyalo kete kiru mare.
Kodiaga to en mar joma Raronje kata jo-Miganga,
sirkal to timbegi omuomo wang’ to chikewa bende nyaka wadhigo nyime.
Gweno to gwendi ma kata jo-Manyatta wache ang’o to onge kuma giterie.
Boma
bende ok tieke kweche maka mago gigo itimo e gweng’ kuma inyalo gere
pacho. Boma igere ute mipango kata mag ohala, omiyo nyaka wapog
wechegi, ni mar boma itieko mana e boma to mar kwere bende nyaka watiek
mana e aluor mar pacho.
Tero gweno kama idwaro gede nyiso ni itemo limo thim
ka kanyo bende ber gi keto kiru. Ka jomibadhi oloke kado kata othole chuny
odiwuor to mano nyiso ni hap golo ligala onge. Ichako ikudori kende ipenjo
jodongo ka bende inyalo gedo kanyo ka gima kamano osetimore. Wuon Abila
nyalo miyi manyasi mar gwedho pacho kendo ichako itimo mana kaka chik
kwere dwaro. Gima kik
itim en mwomo chike kwere gi wang’ matek.
Miluma to tinde omako rawere maka giwinjo ka thuon
gweno kok e kor thim to mano giloke kado. Mago to ok monwa luwo chike mag
golo pacho.
Wach mogik en nito bende pod wanyalo rito chikegi
duto? Dwoko yot; Ee..! Ka in ja-Luo gi tiende to nyaka iluw chikegi ndalo
duto. Ka in Abaluo to luw mana chike libambago.
Hap Nyakalaga otau ndalo duto keto omedu mijing’o
mar mako chike kwere kendo ritogi nyaka chieng’! Adikinyi minwa; Nyar
Nam mondo omenynwa yor mako chike kendo ritogi! Ogonya mondo ogonywa kuom
timbe mag mibadhi mag timo agwambo!
An Wuon Abila