dakgingeche | Od Wadu | ||||
WACH
KUOM KEND Ka wuoyi osepong' jonyuolne gonye e chik mondo omany nyako monyalo kendo, kend en mako bad nyako mondo obed chiegi. Nyombo en ka wuoyi koro tero keny dalagi nyako moseyiero. Jaduong’ dala pile ne siemo wuode mosegonyo e chik mondo odhi okend konyiseni nyaka otem manyo nyako ma jodalagi oriere kendo humbgi ber nyaka chakre chon. Nond nyako kod kido ninyalo yud koa kuom jagam;
mani ne nyalo bedo yuore, waygi, kata wat moro maok nyal wuondi korka keny.
Jagam onego bed ng'at ma ja ratiro kendo mong'eyo chik keny. Kamano bende jodala gi nyako bende kosewinjo wach
keny to gi manyo jagam moyango anyuola wuoyi malong'o, mana kaka wuoyi
bende nosetimo. Nyaka obed ng'at mong'eyo kit wuoyi, min wuoyi, wuon mare
kod anyuolane ma moko, jogam ariyogi bedo kaka jo neno kendo ma nyalo yalo
kendo pogo bura komoko matek, kata kochopo ni iwero to nyaka gin bende gi
bedie kendo gi wach dhogi kaka ne obedo. Ng'ato ka ng'ato kuom jogamgi
imiyo lembe kaluwore gi chike Luo. Wuod mikayi ema ikwongo gony nikech en ema oduong’
e dala, kata otin kuom nyuol to nyaka okuong’ ne yawuoyi ma moko mar
tieko kwer. Nikech min'gi ema duong' e dala. Ka mikayi pok onyuolo wuoyi to kuom hawi
marach yawuot nyachira osepong' onego gi kichre mondi nikech mikayino
nyalo nyuolo wuoyi. LIMO NYAKO Jogam
koro osetieko weche kuom kend, ochopo seche ma koro wuoyi dhi limo nyako.
Wuoyino wuok gi jagam kodhi limo nyako, okawo wuoyi machielo bende ma bedo
kaka jaduok weche. Ka gichopo e dala gi nyako to wuon keny kod jago
machielono dhi e simba, jagam to dhi odgi nyako mondo owinj pach jonyuol.
E thuolono jagam temo loso gi min nyako kod wuon nyako mondo owinj pachgi
kaka chalo ka dipo ni pok giloko paro kaka nyocha gisewinjore motelo. Ka
weche ber to jagam dok e simba kendo otero wach ne yawuoyi. Min nyako koro gonyo nyare mondo odhi omos welo, nyako kawo nyiri moko ariyo kata adek kendo gidhigo e simba, yawuoyigo koro temo mulo tiend weche mokelogi, ka nyako oyie kodgi to owachoni; "mano en wach miyo gi wuoro". Jagam kinyne duoko wach ne jonyuol malo kowachoni; " Wasewinjore gi nyako, wach koro odong kuom jonyuol". Nyako
bende wuon mare penjo ka bende oseyie gi wachno, nyako duoko kaluwore gi
pache owuon. Wuon nyako penjo jagam ka diponi jodalagi wuoyi gin joma beyo
ma ok nyal chande gi nyombo, kendo jagam duoko kowachoni; "Gilong'o
ok gini chandi ngang', nyako to oseyie, wach koro odong e lwetu un jonyuol".
Bang' mano jagam kod yawuoyi ariyo kande dok thurgi kendo giikore mar dok
mako nyako. MAKO NYAKO Jodalagi wuoyi koro oro jomeko mondo odhi thurgi nyako, giterone dayo mich moro matin (nalo) kuom duokone godo erokamano nimar en ema nyocha nyako nindo ode. Kawuon nyako kata min onge to ok ginyal kawe ngang'. Nimar en kwero ka nyithindo riwore motelo ne jonyuol. Gidok
nono kendo gichano mar biro kendo. Ka gisewinjo ni jonyuol nyako oseduogo,
ginyalo dok mako nyako, mokwongo gimiyo dayo nalo kendo ka yawuot gwengno
odagi ni ok gidhi gi nyako to nyaka gimigi nalo bende, korka inyalo wenegi
nyako gidhigo Ka yawuoyigo osemako nyako mokelo dalagi wuon keny,
to nyiri luwo bang' nyargi, nyakono ok nyal chiemo nikech kihondko mane
ogoye goywak e seche mag meko pok orumo. Chieng' ono gotieno iriembo nyiri
kod yawuoyi matindo, kendo iyiero nyiri adek mosekendi kod yawuoyi ariyo
mosenyombo mondo obed kaka joneno mar
ringre nyako. KETO NYAKO E PIEN Nyirigo
pielo wuoyi e pien, nyako bende kamano. Nyiri kod yawuoyi kande osebedo
kaka joneno mar ringre nyako, koro giriwore e ringruok achiel. Kuom hawi
marach ka wuoyi otho maok nyal loyo tich ringruok to wuon ywaye oko kendo
yweye gi nyapong’ kolamone mondo obed dichwo. Ka mano pok otimore to nyiri kod yawuoyi ka ok wuogi. Ka mano osetimore to ikawo ringre nyako iketo e
balategni ang'wen kendo iluongo yuore moro mondo obed janeno mar nyiri
kande. Bang' yieruok e kind yuoro kod yawuoyi to nyiri wuok ka goyo
sigalagala ka gipako nikare nyargi yande okano ringre maber. Kinyne giwuok
ka giwer, kendo giting’o balatago achiel ma gidhi nyiso monde owetegi
nyako kod deyene. E seche ma gichopo dala to mond owete gi nyako romone
nyirigo gi sigalagala kendo giwirogi gi mo ka gikiro nyim e ng'utgi nimar
nyargi oseloyo, jonyuol nyako romone nyirigo kendo gibukogi gi buru mano
nyiso loch ma nyargi osekelo. Kuom hawi marach ka nyako ne ok orito ringre
maber to onge nyasi mitimo en wichkuot ne jonyuol kod jodalagi duto. Kendo bang’e wuon nyako nego rwath; gisango lemo
mopogore opogore, Ka
gisechopo to nyiri adek man gi kuon nyako dong' oko, to nyiri ariyo dhi
omo nyako e simba mondo odhi ochiem. Lemo ma moko mane okel to itero odgi
wuoyi malo. Yawuoyi mane oting'o ringono ok chame gin giboto thuon gweno
garungu mano ema ilosonegi kaka migago, mond dalano to dhi chiemo gi nyako
e tiend yath moro oko. Yawuoyi kande dok thurgi. Nyako riyo dichiel, bang'e nyakono wuok gi waymare kod chuore kendo gidhi ir wuon odgi, kendo ipedhonegi pien gichung' e pienno, kanyo ema gi goloe chiwo margi korka chiena. Gichung’ kama; nyako chung’ e bad wuoyi koracham, to way nyako chung’ e bad nyako koracham, nyako bedo diere. Bang'e
yuor wuoyi wirogi gi mo kendo kiewogi gi nyim. Bang'e otweyonigi buombwe
kato en bende otweyo mare, min wuoyi bende otweyone. Bang'e nyasino gi
wuok gi diel, ok onego gi raw kamoro kata koth chwe kata mudho olil nyaka
gichopi thurgi nyako. Kadok chien matin daher mar lero wach kuom kend miaha gi kit chiemo ma itedone. Ka nyako odonjo onindo achiel kato kiny itwene onyimbo kendo chi yuore moro chweyone chieno, kitweyo chieno to nyaka chiw diel sibini kata nyuok, yuore moro ema chiwore golo diend chieno. Diendno
nyar wuon ema kawo. En wach matek ahinya mako nyako nimar seche moko en gi
kihondko kaluwore gi ywak mane oywak ka jomeko kele. Onindo
kech mak ochiemo kinyne seche mag onyango to inudone nyuka. Godhiambo to
itedone kamongo kata ring'o, kata a lot dek, sewu, a lot boo mago kende e
chiemb miaha mochamo nyaka chopi odogi. Kendo chiemb miaha ok ted gi mo. Ka miaha dwaro dhi riere to rawera ma nyako ema wuok
kode kotelone kendo koduogo bende kamano, nyaka chopi odog thurgi. Nyathi
ma nyakoni ema chiemo kode ok onyal chiemo kende. Yawuoyi mathoth ahinya
biro budho miaha mondo gi ng'eye en bende ong'egi kendo ok oyiene ji mondo
owach weche maricho machalo ayany, nimar mano nyiso kido marach ne
jodalano. Ji duto chanore kendo gi bidhore gi lewni mabeyo. RWAKO
NYAKO DALAGI Ochopo thuolo ma koro itero nyako thurgi, wuodhni
chwo ok dhiye. Mon gi nyiri ema terogi nyaka gichopi dalagi nyako. Ka
gichopo dala to irimonegi e dhorangach irimonegi gi mondgi gi nyiri mane
oterogi wuoth ka giwer kendo gipamo lwetgi. Ka nyako osekalo dhorangach to
ochung' e dir rangach koracham mondo ong'olne gweno; wuod wuon moro ema
ng'olone gwenono. Wuoyi ma dhi ng'olo gwenono ok wuog e dhorangach,
ituchone rot moro ema odonjogo e dala. Nyako chung’gi waymare ma ne aogo kaka chuore,
gikanyono ikelone kong'o modhing' e agwata kendo obilo matin. Waymare
bende bilo kong'o bang'e omiyo jatwe buombwe, bang' mano ikelo nyim gi mo
mondo owirgigo kendo kir nyim e ng'ute. Chi owadgi ema timo mago duto.
Bnag' mano chi owadgi toyo sigalagala matek kendo oumo wiye gi okumba,
koro gike kendo gidhi pacho ka mon nyono gi wer malich ahinya. Gi kanyono gidhi dwaro dhako ma ja yath mondo omiye
yadh chira, itwang'one yadhno kod min mare bende, kendo gimadho manyasi
kanyakla. Mano eka oyiene riwo lwete gi min mare kochiemo
kode e tawo achiel. Kochakore odiechieng'no ok ochak odonj e kachiend min
nimar koro en migogo mosekendi. Kuom hawi marach ka dipo ni odonjo e
kachiend min to ka oyudoni min mare pod nyuol to koro nyote ng'adore gi
kanyo. Dech min mare bende koro ok odonje. Mon
gi nyiri manyocha okelo nyako nindo ariyo bang'e imiyogi kong'o kendo
bang' chiemo (inyalo neg dhok ariyo kata adek luwore gi kar kwan welo)
kendo gi madho kong'o koro gi dok gi onyimbo mane nyako obirogo. Gidok
gi nyako nikech nokele gi diel, kendo onindo adek kato bang'e ochako
oduogo kendo. Kane
ok okele gi diel to ok odog kodgi. Bang' ndalo ang'wen jonyombo dhi gi dhok ariyo rwath gi roya, wuon keny (chwor nyako) turo negi powo kendo gisembogo roya, royani iluongo ni dher kede, ok nyal gole e dalano nyaka onyuol. Magi dhok mohango keny. Jo nyombo chiembgi maduong' en gweno kata chiemo manyocha odong' e nyasi mar rwako nyako bende inyalo ted nigi, mak mana chiembgi maduong' en gweno. Ket powo mane wuon keny omiyogi gidhi gichwoyo e wi tado tielo odgi nyako Jonyombo ema dokgi onyimbo mane nyako obirigo. Bang' mano chuor nyako koro nyalo mana nyombo. Ka
dhok oseromo to nyako onego dog limbe thurgi. Mago duto timore nyaka chopi
thuolo ma koro irisoe nyako, riso ema chalo kaka arus mar jaluo. Mano
nyalo mana timore ka wuon kisera osedhi okwayo joodgi nyako koyie mondo
orise. Ubiro somo wach kuom riso e migawo maluwo ma. Nyako nyalo wendo
didek kata di ng'wen kapok owuoyo gi wuon odgi. Ka nyako osedok limbe bang' nyombo to odhi gi gweno;
ranyisi mar duoko gweno mane ong'ol e dhorangach wuon mare kane odhi
thurgi e limbe mokwongo chande. Bang' limbeno chuore nyalo ikore mar dhi
molo e dalagi nyako mar kisera; otero roya gi rwath.Wuodhno onyalo choko
ji buora nyaka yawuot dalagi gi jo libamba bende; kar rombgi nyalo romo ji
piero ariyo kata piero adek gi wiye moko, gi jathum (janduma)
nikech puch oting'o chuor nyako. Donjo e dalagi gi nyako; nyako moso welo duto to
oweyo chuore mak omoso; chieng’no ji mor e dala mangima, rwath oyang',
nduma obagi, ji mor ahinya mar rwako wuon kisera. Kinyne itero welo e
puodho, to chuor nyako to dong' gi ng'ato achiel. Jagam bende nyaka bedi e
budhono mar ng'eyo kit jamni monegi ne welo. Bang' ndalo ariyo kata adek to budho orumo kendo gidok thurgi; chieng' nego rwath nyako pando ne chuore chiemb ngege, ochiemo kode kendo mano e thuolo ma onyalo wuoyo gi chuore. Kinyne min nyako tedo tap siwina (min abiera), kata tawo maduong', ma rom gi nyalaro (oswaro maduong'), gi mo mool e tawo malando. Kanyo ema wuon kisera chieme gi yawuot libamba
manyocha ochoko wuoth, mondo one lwet min nyako; kar rombgi nyalo bedo
yawuoyi ang'wen gi en timogi ji abich; bang' mano korka oluongo yawuoyi ma
moko mondo obi ochiem. Kachiemo oserumo to jathum koro sewo pacho gi nduma
maiye odich, nyako huwo chi owadgi diel sano. Oting'o
diendno e agoge korka ochiwone. Mano nyalo bedo limbe mar adek, kendo
kanyono wuon kisera kwayo riso kuom joodgi nyako. Bang' mano ka giyie to
enorise e wuodhni. RISO NYAKO Ochopo
thuolo ma koro wuoyi osetieko wuodh kisera, kendo oseduogo thurgi. Otemo
keto wach e nyim jonyuolne; min gi wuon kuom wach mar riso, nimar joodgi
nyako noseyie mondo oris nyargi. Ka jonyuol oyie to koro gimanyo rwath maduong' ma nyako nyalo yie. Onego
obed rwath ma buoch. Koseyang'e to igolo ring' agoko, dho-remo, gibulo e
mach man kachiena, kosechiek to kwar nyako kawo bolo tielo, gi dhoot, ei
odgi wuoyi. Modong' to kwaro chamo gi wuon odgi nyako. Modong' to gibolo
ne juogi (jomotho). Kayeng'o oserumo gigolo nyambich kor chak ,
chino, chuny gi ring'o moro matin kendo igoyo ohiwu ne nyako, mano e
chiemo mokwong'o. Chiemono ochamo gi mogo mane oserego owuon. Bang'e isang'o ring'o madhi thurgi nyako, kamano
oserumo to itoko ring'o mane osetedi mar ohiwu itero e simba, nyako
luong'o mon ariyo gi nyako achiel mondo gi konye chiemo. Ka gisechiemo to
ji ting'o ring'o tero dalagi nyako kendo ka gichopo to inego ne gi gweno. Ka joter ring'o duogo to gi duogogi nyiri manyalo
romo piero ariyo gi wiye. Kinyne nyirigo rego gi duto. Nyar kirisa ema
kuong'o rego mar tieko kwer eka nyiri ma moko rego. Kar tekre mon (seche
mag odhiambo) yudo ka chiemo osechiek, nyiri koro dhi odgi wuoyi ka gi
rwakore malong'o chuth. Nyako biro kotweyo onyimbo gi chieno madit. Ka ji
osebedo piny to chuor nyako donjo gi diek ang'wen; achiel mar madho nyuka
(en odong' dala kanyo), adek modong' nyirigo tero thurgi nyako. Yawuoyi koro biro e nyim nyirigo kabolo odeche,
minyonge gi bonje, kar rombgi, ng'at mosebolo to ng'wenyo kuon, mano itimo
mondo nyiri ochiem, nimar kaok gi golo chiwo moro amora to nyiri ok chiem.
Nyiri nyaka tang' nimar yawuoyi nyalo tieko chiemo. Kinyne nyiri dok
thurgi kendo nyako dong' mondo mond nyieke orise. Odiechieng' riso, itedo chiemo kosechiek to nyieke
dhi ome e simba eka ipike e od wuon odgi. Obedo e pien katung' eka nyieke
kwaye mondo ochiem, to oduoko, ni odwaro gir ng'iyo tado eka ochiemo,
nikech yande pok ong'iyo tat wuon odgi.
Wuon odgi biro kendo kelo kwer mar
nyaimbo, Kweno otero ne min, koro onyalo
chiemo. Bang'e koro ipogo chiemo ne mond nyieke koro gichiemo. Ka
chiemo oserumo koro nyako tamore wuok dhi e simba nyaka miye dhiang', Kwar
mare chiwo dhiang' eka owuok odok e simba. Ka ring'o osetuo to otero tawo thurgi gi ring'o ma nobambo gi kabaka. Koduogo to obiro gi mogo, jokel nindo ariyo bang'e gidok. Bang' mano wuoyi luong'o nyiri onegone gi rwath miluongo ni awuoro, ipogogi ring'o gi dhigo thurgi, min nyako iterone ywer gi agoko. Mano e kaka wach kend chalo e piny Luo ndalogi tinde
bet opogore matin kaluwore gi kit dak masani ji odake, jomoko odak e bombe
madongo kaka buore Kapango (Nyorobi), Nam Chumbi (Mombasa) kata e pinje
mag Ulaya gi Amerka. Omiyo ok wanyal luwo chikegi duto. Mak mana nyombo (tero
dhok thurgi nyako) to pod itimo kaka pile ma ong'e lokruok moro amora.
Jekonia Orodi, wuod Kochogo Apondo. Luor chakore gi e dala, mihiani yande aromogo ndalo
mane atemo choko weche kuom kit dak Luo ei piny Kano. KIT
DAK MA JOLUO ODAKGO BANG' MAKO PINY NYANZA Kaka asetemo leronu tuk mar joluo nyaka gi chopo piny
masani gintie, Nyanza kod gwenge mokiewo kode kaka dir Tanzania ma
nyanduat, Transmara distrikt. Lokruok e kit dak osebedo e piny Luo
kaluwore gi biro mar jarachar (wasungu) higni mia achiel mokalo; 1899. Kane Bwana Obilo (Holby) ochopo e piny Uyoma lweny
nochakore kendo jorachere nonego yawuotwa mathoth ahinya. Kata kamano jo
Sakwa nokonyo jo Uyoma lweny kendo mano nomiyo jorachere tich matek ahinya
mar kawo piny Luo. Jarachar nodonjo gi din mar Kristo to jowarabu bende
okelo din mar Islam, kata kamano din mar Kristo emane okuongo ei Nyanza.
Kane din ochopo oganda mathoth nodonje kar rombgi. Sikunde mar praimari (primary
kod intermediate) noger e gwenge mane din okwongo chope
kendo nyithindo noyudo tiegruok mar rieko e yo mayot ahinya. Weche mabeyo mane jorachere okelo gin sikund rieko, osiptende, masinde mag rego cham, matoka kod ma moko. Kata kamano jaluo ne ok orwako pach jorachere duto moko ne gi dagi kendo thothji mane odonjo e din notamore weyo ngimagi machon mar tiyo gi bilo (buru) eyore mag tieko ngima jowetegi. Kata nyaka sani jokristo manok ahinya ema ok dhi ajuoga. Nyasach jaluo maduong' en yath ma ajuoga nyalo chiwo. En e tich, en e bedo jaduong' kanisa, en gik moko duto ma ng'ato nyalo dwaro e ngimane, mano miyo dongruok osedok chien ahinya ei Luo nyaka sani. Kata jopuonjre, johala, jolendo, ruodhi, karande, japuonj kod ma moko pod ogeno tich ajuoga. Mano thiro dongruok ei piny Luo. Yadh
dongruok en tich matek gi ratiro kendo chuny moyangore maonge akwede kata
guondo kata ich lit kata imruok gi nawi. Kama ng'ato onego konyre gi
obuongo mondo olo chandruok to odhi ka ajuoga. Timbegi osemiyo dok chien osebedo ei gwengewa. Kendo
mano ema osemiyo dongo e yor jogo ma welo osebedonwa matek putu. Wakweduru jachien gi richone duto mag nawi, nyawo, achaya, akwede, guondo, gombo, mibadhi, imruok kod ma moko mosekelo dok chien e piny Luo ma ngima. Onego wakaw nyak mar olemo mane jorachere okelonwa e yor tiegruok kendo yudo paro mar dak e piny masani. Mano ok monwa rito chike kwerewa, mak mana kweche moko ma nono ema onego wawe chuth ma ok nyal konyowa kata matin. Din to hero ng'ato kiyie kuom Kristo kata iyie kuom ng'at ma nade to tek mana ni irito kit ngima maok itimo ne jowadu marach moro amora. Din konyo yore mang'eny kendo oketho mathoth bende. Din okelo pogruok e gwengewa; kiwinjo ni mano din
joka ng'ane kata mano din jowuoro, kata mano din jo mwandu; ooyo, en chuny
ok en ot, ok en pesa, ok en rwakruok, ok en nyadhi! Yie madieri en chuny
dhano, Nyakalaga ema ong'eyo kaka in ja ratiro ka luwore gi ranyisi mimiyo
ogandani. Chamo nyadhi kod owuora bende oseduoko joluo chien higni mathoth ahinya; kuom ranyisi wuod Luo ka oyudo tich mar karan kata maneja maduong' e kambi moro buore Kapango to nyaka otem nyisore matin e kind yagi; moloyo kar math. Gitemo ting'ore malo ahinya kendo gi rundo thing' kar rombe, mago duoko dongruok chien; beduru kaka jodhoudi ma moko ma ka ng'ato odhi e kar math to otingo minyonge moko matin mar leso buoyo moro matin, to ok mar rundo otia ne joma obiro metho mana mar nyisruok ni an ng'ane wuod ng'ane ma tinde omako kama kama….! Mar ariyo jaluo ka nigi pesa matin e kirowo to wang'e
koro liekore ma koneno nyako moro mane obiro e od math to osening'one
wang'e mago gin yore ma sani onego wawe, piny osebiro matek. Weuru owuora
gi nyadhi mag ketho mwandu. Tuoche bende tinde opongo piny. Ayaki Matieka
ok oyiero koda in jachan kata jamoko! Weche mang'eny manyien osebiro e pinywa kaka; puonjruok, tich kod bedo e buche mopogore opogore bende. Ka idwaro yudo konyruok kuom gigi duto jakony en achiel kende; tiyo matek; ok en nawi, imruok, ajuoga, guondo kata mibadhi. Ok en sungo mwandu e od math kata e kama obage nduma kifuwo wuon thum pesa ma galamoro mana mar dwaro nying'! Ok en dhumo dho-wasungu; en kit jaluo kosemadho
kong'o matin to kata ng'at mane ok onyono sikul to korka dhum otuchne;
iwinjo manani fwot-fwot….! Yani by
the way, anyway, actually….! ema koro pong'o ot. Mago duto ok kony, gima duong' en dimbruok. Ka wang'eyo ni yot mar ngima en tich, onego wang'e bende ni adier dwarore. Tiyo matek kod kuo ok kel dongruok kata matin. Bende onego wang'e ni tich ma watiyo en mar piny duto; ok en mari kata mara kende en mar oganda, omiyo kik wiwa wil gi adiera kod tich matek. Kaka
thoth yawa sani oseng'eyo ber minyonge omiyo ji mang'eny nigi gombo mar
bedo gi mwandu eyo ma ok ni kare. Jogi ema oseduoko dongruok chien gi yore
mag kuo kod yako gir oganda. Gitemo sombo weche moko ma nono kendo gi
berore e nyim jotendgi mondo ohergi. Ka ionge ratiro to dongruok bende
ionge godo, tich ok sikie tem paro ma kiny kik isik wiyi aming'a. Kawuono
en mara kiny en mari; pon alawa; obiro ka kodh yamo. Kido moko bende nitie mosemono joluo dongo nyaka sani, en wach akwede kata obedo ni jorachere mane okelonwa ngima manyien kod riekni mabeyo to ohero timni ahinya, nimar tije mabeyo gin emane gidwaro mondo gi ti, to jarateng' to mondo osik kaka misumbane ndalo duto. Koro
sani mano oserumo; loch jarateng' koro chal ka nono nimar pod wan'gi
akwede mag anyuola nika thuolo oyudore kama intie kaka jatelo to itemo
mana keto anyuolani kende; kar manyo joma nyalo tiyo tich maber to idwaro
mana wuod gweng'u kata watni moro ma ok olony gi tijno. En gima ber konyo
anyuoloni mak mana ka gin gi tiegruok kod lony e tijno. Kaka jatelo matiyo
ne oganda kik onego iluw tim marachno; okelo achaya gi sigu e kind oganda. Chutho joluo mang'eny ogalore agala kata wengegi pok oyepo mar neno rach gi ber, duto othonegi mudho; thoth jopiny ma bedo e kombe mag buch gwenge iyudo ni gin joma yoregi ok oriere tir; moko jomibadhi moko bende nigi achaya mar chuny; nito ng'ane to nigi ang'o ma ditong' duoka; mago e joma iwinjoni ka yiero ochopo to oganda miyo ombulu bang'e to rito tijno tame. Kata ng'ato ong'ere kaka jahaw mond ji, kidek winjo ka ji pake to en bende onyiero, omor, kendo oneno mana maber. Kata ng'ato en jakuo bende kamano. Kidek yudo ni en giluor kamoro ma ok di chopie. Kamoro e thum ji mathoth nenore gi jothum ka gisiemone ni jalo (jakuono) ok dhano adhana. Tich
Moro kobiro midwaroe ng'at moriere to ineno mana ka ji weyo wuodgi mariek
to ng'atno (ja mibadhino) ma kite rach to ineno mana ka ji gone ombulu. Koro mano ere dongruok ma jaluo nigo? Kar yiero ng'at moromo tich to giyiero ng'atno
nikech hudhruok ma onyisorego e kind ji! Joluo onego ne tiend chandruok ma gin godo korka
ginyalo geng'o chandruok nogo. Ka laktar ok ong'eyo tuoni to onge kaka
onyalo thiedhi kata ka ok inyise to ere kaka onyalo ng'eyo gima chami?
Kamano bende pile ok wang'eyo gino ma wadwaro chutho. Kuom mano kata ka
tich moro nitie ma dwaro ng'at
mojing' to ji giwegi ok ne. Ng'ato ka ng'ato umo mana iye piny ni owadgi
kata wuodgi e ma mondo oyud
tijno: Kata oonge rieko mar tijno to iredhe
ni en e wuod oganda maa! Ndalo mokadho nyocha aneno ka yiero mar ruoth e dhoot mar Kanyango ei Kasipul nyocha obedo matek ahinya nimar ji ariyo ne laro kom ruoth; wuoyi moro yande oyier nikech owetege gin joma otimo not, to mikayi mane larore kode to nodong' nikech oonge gi joma nyalo dhi goyo dho jotelo bor! Kar yiero ng'at moromo to iyiero ng'at morem nikech
en wuodgi ng'ane! Mano dok chien miwuoro. Wuoyino nyaka ne yiere pok okelo
dongruok moro amora e gweng' ji bende ok dware iye kwar ok ong'eyo kata
wuoyo gi oganda. Ng'at ma kamano ketho kinde mare, kendo mar ji duto
man'gi tich kode, to maduong' oketho piny ma ngima. Nokete e tich nikech
dwaro mar oganda ma muofu kendo ma ok ong'eyo tiend tich mane onego oti. Ndalogi pinje Luo dongruok dok chien nikech jotelo motelo e gwenge neno mahuyuhuyu; ok gi yawo pachgi mar kelo dongruok. Samoro iwinjo ka gi wachoni ok gi dwar ruodhgi moro to ka ipenjo ni ang'o momiyo ok dware to kidek winjoni en jachan, kata ni osetiyo aming'a, to kinono malong'o nito dhierneno to timo ang'o marach to ginyisi ni ok onyal tedo chiemo ne jopiny kata rwako welo malong'o; kata ni ok onyal nyuowo kong'o ma jopiny nyalo madho nono! Koro mano to dongruok mane? Kar dwaro jatelo to gidwaro jatedo! Kar dwaro jabura to gidwaro ng'atno ma koro oyie nyuowo kong'o mimadho mak rum. Kata e sikunde bende gik ma kamano timore; jogweng' nyalo dhawo gi jotend sikul nikech gidwaro mondo wuodgi ema obi opuonj e sikundno. Kar dwaro japuonj to gidwaro mana wuodgi. Ka wang'iyo
mago duto to onge kaka wanyalo gerore e gwenge ma wadakie. Kata e ofise
mag sirikal kidhi penjo wach moro to inyisi nito dak igol gimoro matin mar
neno jatelo; koro apenjoni kare jatelo oyier to ka idwaro nene kendo
ichako ichulo mana pesa? Nyikwa Ramogi yawuru pachu kik ubed jogo mohero
pesa, guondo, akwede, asoya kod ich lit. Jopiny onego ng'e maler gima gidwaro kendo mar yiero
ng'at molony ma nyalo tiyo ne oganda maonge akwede kata ich lit. Ok yot
yudo ng'at mojing' ma nyalo rito tich oganda, samoro bende iyiero jomoko
kata ka gikia tich ni dipo ka otegno mos mos e tijno. Wach monego ji ng'e
en nika iketo ng'at makia ndiko nyinge mondo obedi jagoro mar bura ere
kaka inyalo keto ng'at mane pok oneno mipira mondo odhi obedi jadiere e
mipich laro okombe mar gwenge. Kaok waloko pachwa kuom wechego to pod
wabiro mana dok chien. Gik moko duto ok bed mabeyo, kata kamano ji onego tem mondo oyaw wengegi mar neno gigo maricho kendo mar bedo gi chuny mar losogi. Puonjruok osebiro e piny kendo en gima ber ahinya; kata kamano puonjruok kitgi ng'eny; nitie ng'ato nyalo puonjore mondo oyak gi ji kata mondo obedi abele wafuye; jalo ma ok ne gir ng'ato mak ogombo ketho. Nitie ng'ato bende nyalo puonjore tiyo ni Were, ni ji
kendo ni en owuon Kuom mano puonjruok ma onego wayud e ndalogi ok en mana
mar ng'eyo kwano, ndiko kod dhumo dho wagunda, kata bedo gi digri (degree)
ma malo kende. Mano chal ka nono; gima duong’ en ni nyaka
wang'e ni "dhingo iro ok en
tedo." Penjri e
chunyi nito sombi konyo joluo nade, kata dhumo dho wagunda ma sani ji
dhumo nyaka raura konyo jopiny e yo mane? Tem mondo sombi okel lokruok ei pinywa nimar welo ok nyal kelo dongruok
e pinyu ka in to ing'anyo gi oko. Rieko ma kare en mar luoro jachwech; Nyakalaga, luoro gir oganda kendo mar tiyo gi chuny achiel mondo wager pinywa. Kain ruoth to ti ka ruoth, japuonj oti ka japuonj, karan oti kaka karan kod ma moko, samoro inyalo neno ka ng'ato en japuonj to kar puonjo rawere to en oloko nyithindo ma nyiri monde ema onindogo, moko bende miyogi ich kato somb nyithindwa kethore kamano. Sani to koro ok en gima lich
mako ich. Tuo moro koro osebiro mayweyowa pep; ayaki matieka, ok oweyo
ng'ato omiyo tang'uru joka nyanam. Jotelo mondo obed ka jotelo ma rawere
matindo nyalo kawo ranyisi kuomgi, to ok ma ja ajiendeke ma timbege en mar
yako kendo ketho gir oganda. Weche moko bende nitie mosekelo dok chien ei Luo ma ngima; kuom wach mar chike kod kweche; ka idwaro timo gimoro to iwinjo mana ni mano kwero, gini ok tim, mano pok otimore ei Luo nyaka nene, ma pok waneno wang'ni wananeye kod ma moko…! gigi duto duoko dongruok chien. Chike ma nonogi luwo Luo ka moro amora ma gintie obed; Kisumo, Nyorobi, Uganda, Tanzania kod pinje ma moko. Kwechegi osemiyo ji otimo timbe ma dongo miwuoro; inyalo neno ka ng'ato muko ode motero pesa mathoth ahinya nikech owinjoni kweche moko omake ma ka onindo e odno to wang'ni ok ocham opon kata ma higa. Adieri nitie moko manyalo moni dak e ot to kata kamano onego ikwang' inon malong'o kapok imuko odno nimar gedo ok en gima yot. Ndalo
moko nyocha adhi e dala moro ei Kokal but Oyugis ayudo ka dala udi
oteng'ore to ka apenjo gima omiyo ok nyal umgi to wach kwer ema inyisa, ni
nyaka nyocha wuon pacho tho pok otiek kweche mag liel. Koro miyo moro e
dalano to neni gi nyathi matin; koth korka ochako chwe nyithindo ywak
malich to kar buok onge, tuoche koro nyalo mako nyithindogi nikech wach
mar kwer maok nyal konyo kata matin. An
awuon ma andikonu wechegi ok anyal nindo e dala wuora nikech kweche moko
maok nyal kelo dongruok kata matin, koro ere kaka wanyalo yudo lokruok e
ngima masani? Chike
Luo moko beyo to moko to gin mana mag dok chien. Temuru
weyo kweche ma nonogo. Nimar chon gi lala jaluo ne ok rwak nanga sani
waruako lewni mabeyo ahinya, sani wanindo e kitanda chon ne wanindo e pien,
lewni ma warwako sani beyo kendo nengogi
tek, koro ang'o ma miyo ok wanyal loko chikewa mana kaka ne wayie weyo
rwako omethe, chieno, abola kata asemba kod chip, Nyikwa Omogi onge
dongruok ma biro bedo ei Luo ka ok waloko pachwa kuom chikewa machon. Kuom wach mar tho onge ng'at ma nyalo geng'o mondo ji kik tho. To duogo e liel, tero buru, tero mon, nywowo kong' yawo dhoot, yang'o dhok e liel kod nyuomo mon mathoth to wanyalo geng'o. Pile jogo man'gi liel ema dong' gi ting' mapek nikech pidho welo mobiro e liel. Tedo chiemo ne welo ok rach mak mana ka owinjore to inyalo los gimoro matin ne welo moa mabor. To jogweng' to nyalo dok chiemo e miechgi. Gima ber
monego watim en mar konyo chi liel gi nyithindo modong' kiye kod jamni,
chiemo, lewni kod gik ma moko, moloyo yako kendo ketho gi ng'at mosetho;
kawuono iyako gir owadu motho kiny to en mari in ema nyithindi biro
chandore kendo lepi gi mwanduni ema ibiro yaki. Chiegi biro dong’ jachan
kendo kata ot modake inyalo riembe nimar oweteni koro yako mwanduni. Oyieyo machielo mabiro ng'ado nyabondo mar mwanduwa en ma. Adier ji nyalo ketho giwa ka watho to wan wa wegi to? Watiyo mondo wachiem kende koso mondo walos piny ne nyithindwa ? Duoko mar penjni en in gi an ema nyalo duoke; onego walos ngima mar pinyni obed mayot ne nyithindwa e ndalo mabiro. En ng'wech to kuma ochomo ok wang'eyo kinda ema biro miyo waloyo. Tim gima iparo ni diher mondo otimni, ka in e chandruok
kata e dhier. Katieko to daher mondo weche duto masewacho malo go omedwa
mijing'o mar tiyo gi kinda kendo bedo gi chuny moyangore ka wasumo timbe
mabeyo ma oganda ma moko lowago, kik wapar ni marwa kende ema ber, loch
ochwere. Nyakalaga
mondo otau ndalo duto. THO TIENDE ANG'O? Tho en wach ma lero tiende tek gi dholuo ahinya,
wachni osebedo ka chanda ahinya koro nyoroni to nochopo ka wuod omera
mokew Sigoti, Otieno Ong'ele wuo'Aluoch ema opowore gi wach ni wuoyi moro
mayande bende asebedo ka wabayogo ndalo mane pod wan rawere magoro omo,
mano yudo ka juma mokadho bende aseiko nyathi nyamera; Anna Achieng' nyar
Asembo Kokise. Koro tinde kisomo gaset to en mana wach tho ema opong'o iye.
Kare tho en ang'o? Kipenjo ji dala nito ng'ane mothono ang'o ma onege? Duoko
en ni: Nyocha otuore marach rach. Ato mano bende doko wach? Marach
rach to tuo mane? Nitie tho adek ma ang'eyo gi dholuo, gin; THO en gino
madong' bang' koth komoko e it lum kod oboke mag yiende, en donge moro
matin mar pi. Mar ariyo THO en wuoro gimoro ka omako dhok ma kaka pim onge
iwinjo ka ji wachoni; “Tho….! Mano doko tim”. Mar adek ma
koro adwaro lero tiende en Tho ma ka chuny ng'ato ochot ma ok ochak oyue
kendo nyaka chieng' to ji wachoni ng'ane chunye odhi, tiende ni otho! Giko mar ngima dhano e pinyka en tho mar adek ma koro adwa lose adimba. E pinyka nitie migepe adek mag kit ngima dhano en; nyuol, kend kod tho. Konyuol nyathi matin to ilamone ngima ma kare kendo itemo pidhe maber mondo obed ng'at modimbore. Kend en rang'iny mar ariyo e kit ngima dhano nimar en e migawo ma kelo nya mar olemb ngima ka dhako oriworegi dichuo kendo gi loso kodhi mar nyathi. Ka
nyathini osedongo to obedo ng'at ma ng'ongo kendo koro ochako yore mar dak
owuon. Migawo mogik kendo ma ji oluoro ahinya en mar tho, nimar nyuol
ginyalo neno kaka ng'ato dongo kendo ng'ato nyalo yiero nyako modwaro,
nyuol bende jomoko nyuol kohero moko bende konyore gi yiend rieko mar
sayans mi okom nyuol eyo modwaro, mar tho to onge dok chien kata yiero
gima idwaro, obiro samoro amora koda inindo koda ichiemo koda iwuotho. Jaluo goyo ngech tho kaka ne dwe ooro wach ni mondo
omiye bor marachar dher! Richo mane dhano otimo momiyo tho obiro e piny en
ma: dhano noor ongong'ruok mondo oter bor e polo. Kuom hawi marach
ongong'ruok nodwanyo bor e buru kane ochopo e polo to dwe notamore kawo
borno mano ema omiyo ongong'ruok wuoth ka luro nomiye kum ma nyaka chieng',
dhano bende nowachni biro tho to ok nochier kendo Dwe to podho bang' ndalo
adek to ochako otuch manyien. Kata kamano ngech tho ng'eny ahinya. Kapok
adhi mabor daher mar lero matut migepe mag tho madongo ma onego wang'e. Mokuongo: Ka ng'ato tuo ma chunye gudo to iwinjo ka ji wachoni
chunye chot to chako duogo. Mano ok tho, en mana kit yweyo mar dhano ema
lokore. Ka adundo ochung' maok nyal tero remo e fuonde mag del to pod
inyalo miye muya mochak ogwechi. Ka mano otamre ma chuny ng'atno ochot to
dhano mboro ywak matek ka gi wachoni oweyo wa malit! Tiende ni otho! Mar ariyo: Masira mar nyamburko nyalo miyo chuny ng'ato chodi
apoya nono kaluwore gi buok mar masirano; samoro ji nyalo ng'ado ni osetho
to kare pod chunye gwecho matin tin. Kiondko nyalo miyo adundo chung' kuom
thuolo manok. Mar adek: jodongo moko moseti ahinya thoro tho eyo ma ok ji
ong'eyo onyalo biro e yor nindo kata eyor ayula wang' to mano e kaka
chunye dhi. Ng'eny jodong'o ong'eyo chieng' thogi; mana kaka tho Mig.
Okullo wuod Abong'o ma wuora ne ochalo tugo; kane ochopo chieng’ thone
nokwayo mondo otere oko odhi obedi e laro kane waparoni samoro tuone
omedore to ne watemo yore mag tere osipta Gendia kane wachopo e kor yo,
mano oyudo wadhire gi gach othiwi miluongo gi dho-ngere ni wheelbarrow,
owadwa mane wakonyore godo; moselal Tom Aloo, jaduong’ nokwayo mondo
oywe matin kare mano emane obedo kaka yweyone mogik. Nowacho ni; Nyasayeni
dak kaw chunya piyo? Nochalo kaka tugo ka pod waling' matin to kadiemo
wang' jaduong' notetni dichiel matek kendo e kaka chunye nodhi ka pod
wamake mondo kik opodhi. Mano nomiyo aneno kit tho gi wang'a ni kare ok en
gima kawo thuolo kata matin. Kaka dhano ywayo muyo kendo golo oko e kaka
tho bende biro, inyalo ywayo muya iye to ka igolo oko to e kaka chunyi
odhi chuth. Gima duong’ ma pok alero en nito tho kare en ango? Tho en Ka ringruok pogore gi chuny maler (tipo) miluong'o gi dho-ngere ni "soul", en kit ngimawa e yor chuny nono ma onge ringruok en ema oyudo puoth mar nema kendo odhi e chwech mar kido bang'e ka ringruok oseweyo chuny maler, tipo. Tiponi fuyo e kor lwasi kendo okonyo chuny ma pod ngima e pinyka yudo nema mar dak gi kwe. Bang' tho tiponi riwore gi Nyasach kwere e kom duong’ne kendo gi poro weche kanyakla. Timni maber e pinyka ema nyalo miyo tiponi obed gi nema ma kare. Ng'ato ka ng'ato ma pod ngima e pinyka nitie gi tipo mar nema maler ma rite. Tiponi
Konyore gi muya moro miluongo ni nyakoyi. Kata jo-katholik gi dinde
mane jo-rachere okelo luonge ni ROHO MALER. Muyani konyore gi tipo
ma jokristo luongoni Malaika. Koro kuom adieri tho mar pinyni ok en tho
mar chuny en mana mar del kende, nimar del osejony nikech tuoche, kata
masira mar ndara, negruok gi bidhi gi ligangla mager manyalo miyo remo
cher, kata tiyo nyalo miyo ringruok pogre gi chuny maler, tipo. Tiponi pod
medo dak e ranyisi machielo en mana ni lero tiende tek nimar ochal kaka
ngima manyien ma koro ok nyal pim gi machon. Dho-ngere luongeni
"reincarnation". Jokristo wachoni ka itho to ibiro dhi e polo kata idhi e mach luwore gi timni ma kare, anto awachoni; bang' tho dhano en mana timni ema biro miyo iyud kwe kata sand. Mach kata polo to onge. Mano en paro mar din jarachar. Ang'eyoni jopingo to biro pinga ndi, anto mano e kaka ang'eye kod dwar ma wasebedo ka wagoyo koni gi kocha gi jodong' abila. Mach ma jokristo wacho en sand ma tiponi yudo bang' thoni ka koro picha mar ngimani kaka nibedo biro kochakore kane pod irawera nyaka chop saa thoni dho-ngere dendoni "panoramic picture" or "flashback". Jomoko to chako nenogi ka gituore kata chunygi chiegni chot, iwinjo ka ji
wachoni ng'ane neno jochiende, Ooyo, ok gin jochiende kit ngimane e pinyka
ema koro birone, kendo ong'ado buche kende owuon, tiendeni oneno kit
ngimane kaka nobedo. Omiyo kitimo gimoro ne nyawadu to ng'eni buchi ibiro
ng'ado iwuon, chieng'no iniyud sand kata hawi mar kit ngimani e pinyka. Masiche ma timore e piny gin tipo mag joma
osebdedo ka timo maundu ema kuong'o piny! Kendo gitemo mako pinyni gi
tekogi duto. Ang'eyo ni jolemo ma lamo din jarachar biro kuong'o weche ma
awachogi anto mano ok adewo nimar awacho gima adieri. Obong'o Nyakalaga ma
wuon ji duto biro siro adiera mantie e wechegi duto. Nyasach Kwere mondo
odag higni gi higni. Tho ma biro kuom tuo rach nimar okawo ringre dhano ka pok ochopo ndalone mag weyo pinyni. Moloyo tho mar AYAKI ma tinde obiro e pinyka. Kaka yande ase yalo e jaluo dot kom ndalo mokalo thoni jarachar emane okele kato odire ei Afrika mondo otiek joratenge nimar yath bende beche oingowa ng'iewo. Ka diponi tuoni nowuok e piny Kongo, kare tiendeni jo-Kongo duto nikode? Ooyo, mano pach jarachar, mane oloso tuoni. Kadi poni tuoni nowuok Afrika kare ere kaka jorachere emane okuongo omako kendo otemo ndulo jo-Amerka ka gima otieko. Kik waluoruru tho nimar en chakruok mar giko kendo en migawo mogik mar ngimawa, ber kelo nyak mar olemo e piny, ka isebedo gi kido maber to onge gima iluoro kata tho ojuki, ka in ja maundu to iluoro sand mar del ma ibiro yudo ka koro del pogore gi tipo (chuny maler), ok en gima inyalo pim e yo ma yot ma dhano winji mak mana e chunywa to onyuolwa kode ema omiyo ka ng'ato otimo gimoro marach to ineno ka obedogi mirima, kata pi wange chwer. Ywago joma otho to ok rach ka waparogo timbe mane gisebedo ka gitimo; mabeyo gi maricho duto. Jok gi marichowa en eyo maber mar kwayo ngwono,
jokristo to dhi e od lemo eka gi goyo chonggi mondo Nyasaye owenegi
maricho duto ma gisetimo. Mano to hero ng'ato. Anto aneno ni ka isejok gi
marichoni kendo ineno rachgi to ikwengori chuth kendo ikwayo nyawadu
nguono mano eka inyalo bedo gi kwe e chunyi, kata idhi mana e od lemo di
par to ka pok ikwayo nyawadu nguono to chal ka nono. Din to tinde chal
nanga ma ji rwako ka ojogi to iwilo ngima to en mana achiel chande ok wil
nyaka chieng. Nying' Obong'o Nyakalaga mondo oyud duong' ndalo duto.
Much Nyakoyi mondo otelnwa, teko Adikinyi mondo oreswa e masiche gi tembe
manyalo miyo wagore e obadho mar timbe mibadhi. NGECHE
LUO Daher mar twak kod ogandawa duto kuom ngeche Luo,
kata kamano gi ng'eny sidang’ maok nyal wachi tieki; ikri mar somo koda;
weche olosi, ochan kendo opuodhi gi od romo mar joluo duto e piny ngima
miluongo ni; JALUO dot KOM koriwore gi wuon Abila Moluor Ker
Ngire Ajos Wuod Atiga Ny’Ochola (J. Ogello Okullo). 1.
ACHAM AYIENG' NE ONEGO SUNA Bed kod paro mar loyo wach kapok odhi mabor, kik
ichal jakong'o ma wachoni acham athonago. Suna bende ne ochamo achama remo
ma obare ndasi ma kaka ochak ng'wech ne otame, kendo koro inyalo mana nege
raoyi nono. 2.
ACHANG' CHACHA NGETA MOPADOR Kaka ung'eyo ngeta uduto en gima opadore matin to
oting'o kodhi e iye.Mae puonjowa kuom oganda maok yie weche anyuola, ma
kata iloso gima ber ma nade to en nyaka otuch gi mare moro. 3.
ACHI NGURE GOD KABONDO Ne
ogandawa modak egwenge ma chalo kaka Kano kod Nyakach unyalo pimo pogruok
manie kind gwengego kod Kabondo kaluwore gi gode mantie kochakore Nyabondo
ei Nyakach. Ka dich moro matek omaki ma kaka itimri onge to ichalo mana gi
ng'ama idho got ma nyaka winj mana rem e nguche. 4.
ADE TIENDA TO AWE NG'UTA
Kaka
wang'eyo waduto ni masira en gima ok wanyal geng'o kata ng'eyo 5. Agulu mirito ok yieny
Kane pod wan rawere matindo to inyalo paro ka i dok dala mondo iyud
gago mar odiechieng'
to dakuon ok yieny mapiyo kaka idwaro, to iparo
mana ni gimoro rach. Ngeroni puonjowa kaka gima ogen ok timre piyo
kaka idwaro.
Kendo opuonjowa ni mondo wabed kod ngima mobolore, kod yie motegno. 6.
Anyam nyar Othoche, chiemo loyone nindo, onind bedo to ochiem
Ngeroni puonjowa kuom ng'at ma jawuoro ma gire ok lwar, kendo
oherore owuon maok onyal kata mana nindo koparoni ng'ato biro tieko
gigene. Moloyo jawuoch chiemo, ma kata oyieng' ma nade to pod omedo
ameda ma kata nindo ema tere bedo. 7.
Aringo misalo kichuo piere piny
Kuom ogandawa en mor maduong' ka wendo obiro e ot, kata kamano
nitie
welo moko ma chal kod abayo nyar Nyandwak mak chuo piergi piny, ka
obiro wendi. Ngeroni puonjowa ni kain wendo to
nyaka item bulo ngor to
nikech chik jaluo ni wendo nyaka ng'ul olawo e ot, tiendeni nyaka
obilie
gimoro matin kapok owuok. Kik wiyi wil gi abayo nyar
nyandwat mane odhi mochweyo luchru moduoge mana kaen
kitundu.
Omiyo
bed kod chuny mobolore. 8.
Asot gwend Muga
Nitie oganda ma moko ma ohero mana suoto umgi e weche jowetegi,
kendo ka owinjo wach to okasore ka dho koo
mang'ue. Bet asot en tich
matek kaka ung'eyo, mae puonjowa mondo kik wabed gi dhok mabith. 9.
Atonga mayot ema iyombo go koth
Kik iketri e rang'iny ma malo maok inyal betie. Ka
ichiemo to kik iged
othonje ma ohing'o dhogi to nikech kado biro mana pukore oko ma
njawi
kayiem nono. 10.
Kipuonji liech onyono
Kipuonji en ng'at ma wiye tek ma kata jodongo tem wuoyo godo to ok
winj wach. Omiyo chieng’ moro achiel ne owuok mi odhi
ogedo mana e
kor liech. Kaka ung'eyo ni liech ong'iyo gi yore mapile, kipuonji
ne olal
miru echuny odiwuor kane liech omonje e ligala. Omiyo
kik ibed ng'at
mak chik ite eweche ma iwachone 11.
Aluru oidho yath
En puonj kuom ogandawa ma onyuol e mier ma omewo, kuom mano
nyithindgi ok ne chandruok kaka nyathi jachan ma gwonyore gi sare.
iyudo ka nyakewo moro obiro odak
kanergi ma omewo kato oketore
e ngima ma malo mit ochako chayo jowetene ma moko, to kadipo ni
chieng'
moro diriembe mit ochako yudo chandruok, joma ne onyiero kendo
ochayo ka to koro winjo maber. Mano e tiend ngeroni, kaka ung'eyo ni
winj aluru ok oidh yath, odak mana ei lum maka
diponi oidho yath to
nyaka ogore piny. 12.
Angera e awanya
Jawanya ok dimb wach pile, ka oromo kodi to nyaka otem geyo tiend
gimoro ma nyalo miyo kik ipar wach moro kuome. To
en ng'at mohero
lung'o wach. Omiyo kik ipar ni gimoro amora ma ng'ato ogolo edhoge
kaka angera en mana mar kayiem nono.
13. Awendo ok
we yiege
Nyathi kawo mana kit wuon, mier mang'eny ie luo uneno ka iwacho
mana
ni jokang'ane to Ruoth ne ogwedho, in mane ok en hapi to inyalo
temo to
ok ichopie rang'iny ma malono. Kido wuok e anyuola. Kaka
awendo kata
iket mana gi gwen e dala to ka osetoko mi nyithindo owuok e goro to
kata
iol mana kuoyo e itgi to nyaka chieng' moro gi dogi e bungu. 14.
Awinjo winja loyo ng'ama oaye
Weche mi fwambo koni gi kocha landore maloyo adier,
wach awinjo
landore mapiyo kendo oganda mang'eny ohero weche ma chalo kamano. Jokuoth
ema ohero wach awinjo. Kapok iyie kuom wechegi to tem ane iyud adiera kuma
oaye. 15.
Awinjo awinja kaka gweno winjo aora
Kaka ung'eyo ni gwen ok ter modho aora omiyo en wach malich ka
diponi
gweno oyud ka odhi modho e aora. Ngeroni puonjowa kuom ng'at ma ok
ong'eyo wach moro ma wachore kuom ndalo mang'eny kata kuom gimoro
ma ok oyang'ore godo maler to ogombo ng'eyo
kuom ndalo go duto. Kata
ndalo mane kech mar KILO kata GOROGORO ochamo ji, kipenjo ng'ato ni
to ne uchamo ang'o to odwoki mana ni wan chiemo tinde wa winjo
awinja
kaka gweno winjo aora mano nyiso ni en gima tinde yudo tek sidang'.
16.
Bed mos pod ok ineno kang'eyi
En puonj kuom rawere ma tindo, neno ng'ech tiende ni bedo gi nyodo
(yudo nyathi ma mari) jodongo wacho ne rawere ni kik inyier
puth mit
kichieng' inyuol lwang'ni. Kuom
oganda malungo “pelele kimur” to
wachoni bang' math
oyugno gimoro amora nyalo wuokie, ber kata rach.
Omiyo bed motang' gi gima pok ineno. 17.
Beduru motang' hundhwe ni machiegi
Hundhwe en winyo maporo weche, omiyo ka piny chiegni ruu to uwinjo
ka
ochako wer mano nyisore ni
osudo machiegni mar poro wach. Kuom
ngima wa mapile hundhwe gin joma fwambo weche. Omiyo gimoro
amora ma iwacho nyaka itang' to nikech onyalo luori in iwuon mi
ochwe
ondhogi. 18.
Ber wuotho gi jating' kom kata jakol kudho
Jodongo ne wacho ni ber ka ng'ato dhi wuoth to ogwelie jowetene
moko
ariyo to nikech weche moko nyalo maki to kaka itimri kendi ong'e,
ma e
tiend ngeroni. Kendo opuonjowa ni ong'e ngama nyalo loyo gik moko
duto kende owuon. Nyaka ibedie gi ng'ato ma
nyalo konyi ng'ado reiko ka
wach moro ojuki.
19. Bie ojiemo ne ng'wen (oyala)
Ka ng'wen pok ochako wuok e burgi to bie ema telo kendo goyo ajawa
malich ma tamre gi nono, kaaye bang'e to ng'wen wuok. Mae puonjowa
ni
ng'at machiegni kodi ema dhogi, mi dumbi e mach. Bang'e
to opanjo gi
chien mana kaka bie bende ka ng'wen osemoko e atunga to
gi chako
ng'wel kendo gidok e bur. 20.
Bingo ( dhingo ) iro to ok e tedo
Inyalo kendo dhako maber sidang' nono, ma oganda duto puoyo kaka
ikendo nyar ber to kare ikendo mbara riany maok chuo piere
piny.
Yawuowi masani bende mana kamano, kodhi e keny to
odimbore kendo
inyalo puoye kaka ng'at malong'o sidang' to
kare kido to opando. Omiyo
kik ine ler agulu gi oko kapok ineno iye. 21.
Budho
olak mokayo e sino
Ka gimoro mane ok ipar ni nyalo timore otimore to iwinjo mana ka
iwachoni okalo sino (tong’), kaka ung'eyo uduto ni sino en
giko puodho kama
pur ogikie. Ka ja chan oyudo pesa mi oloso gimoro maber
mit wiye chako jany mi ochak goyo ne owetene ma moko siboyi kaka en
tinde ok en kaka uparono.
Oganda mane ong'eye chon ka pod ogwonyore gi sare to wacho mana ni budho
olak mokayo e sino tiende ni ber okelo rach, mi achaya odanjie. 22.
Bur
ochiek dwaro twinyo (bicho)
Wach ma osebedo ka ipando ndalo mang'eny koro nyaka gol oko e lela,
bur en gima lit ahinya to ka ochiek to nyaka bare mi biye nyaka
nyaiye
wuogi eka inyalo yudo yweyo. Wach bende ka oromo
kor ji to nyaka
many tiende kuma owuokie, mi yud kaka inyalo lose. 23.
Chik chik nyadiend Opila
Kaka ung'eyo ni nyadiel
ohero mbesore aseche ma oyieng’ e kaka jomoko
bende ohero milore kata rumo wach maok ong'eyo tiende. Mani
puonjowa
ni kik walokre Nyarusa diend Otiu, bed ng'ama odimbore ma nono
tiend wach.
24.
Chiero mithiedho ema gawi
Chiero en tuo wang' to ok ober ka omako ng'ato
to nikech tong wang'i otho
dibo (rachar) maka diponi inyalo thiedhe to en
wach maber ahinya.
Ngeroni puonjowa ni timni maber ema nyalo ndhogi to nikech ka
ikonyo
ng'ato to olokore kod mi ochwe ondhogi kod jowasigu, kadipo ni
ithiedho
chiero to ochako omaki in iwuon to ng'at mithiedho to koro neno
maler.
Onego watang' seche duto ma watimo gimoro ne ng'ato machielo to
nikech dhano wadu e jachiendi. 25.
Chien kiyany
Ne oganda mag joluo modak e pinje maoko kaka Amerika, Ulaya ( Frans,
Onjiro, Urusi...), pinje jorabuore (India, Uturuki, Israel...) gi
temo lal oko
Ma kata dala kaluo kuma ne onyuole rwenye ka iromo kode to owachoni
an ne adar chuth ma wach ma kono to awinjo mana kaka gweno winjo
aora, dak iparie ni chien kuno to ema ne idong'e kendo jonyuol
bende pod
ngima. Kata dholuo bende tinde ok owachi. Ka koro wach moro ditimre
mi koro ochop ni nyaka idog mana kaluo koro to ibiro timo nang'o?
Nyithindwa kik wiyi wil gi kuma ne oikie biechi. 26.
Chuowo
chieth gi riwi (kudho)
Jomoko ohero keto korgi, kata e gima oyombe gi bor, Omiyo kik ibed
ng'at ma ohero ng’adore e gima oyombe gi bor. Ng'ato
ka ng'ato gi pokne.
Kaka ung'eyo ni minyaga en gima ng’we to ere kaka inyalo chouwe
gi
kudho? Dong’e tikne biro thing’i e seche ma otero
umi nmachiegni. 27.
Chweya Rarek ja Kochia
Kochia en gweng’ moro ei Homa Bay, en ngech jago moro mane ratego
nyowuoyo omiyo nonyalo chiko ni gibiro puroni puodho, kar rombgi gin ji
aboro, kendo ka iseloso chiemo to ipoka en mana ng'ato achiel ema obiro
kendo obiro temo mondo onyagrego motieki. Onyalo
madho nyuka ji aboro motiek pep! Mochak omed gi chiemo bende e wiye. Mano emane
omiyo iwachoni ochamo chweya rarek, maonge gikone. 28.
Dhako marach ja mocho tung'
Mani puonjowa kuom dhako ma kite rach en ka
odhi mocho to ok obed
machiegni nikech duonde ong'awo, kata angera kod mon
wetene bende
okia. Ere gima omiyo omocho tung'? Mondo oyudo
thuolo mayot mar
ng'wel mapiyo. Kaka ung'eyo ni gweng'e mokiewo gi nembe kaka Wich
Lum, Misori, Kasgung'a, Asembo, Sori kod ma moko ji pod moyo rech e
dho nam, koro dhako molokore gele kod jowetene en ok
omoch diere to
nikech dipo ka otuomo tiend nyawadgi to kaka odwoki tame. 29.
Dhano
ema ne oiki to owe biero
Nyithindo moko ok odewo jonyuol kata
kony moro amora ong'e ma gi
chiwo. Koro miyo kata wuoro ywago mana kaka ne oiko ber to rach ema
odong'. Biero en ofuku ma nyathi bede kapok onyuole.
Berni ema nomi
idag aming'a. 30.
Dhok e tung' dhano
Kaka rwath chuowo liel kod tung'e e kaka dhano tiyo kod dhoge kuom
poro weche, ja mil wach chalo rwath ma tung'e ojany kendo gwetho ka
oneno kama idwaro porie dwasi. En
puonj kuom rito dhok to nikech gima
iwacho ema nong'adni godo bura. 31.
De
nyuok
Kuom ng'at ma ngoro pile inyiso mana ni mondo ode nyuok, tiende ni
mondo obed kod chir, Ne ng'at ma ong'e kod chuny mar geno; pile
imedo
jiwe mondo otim kinda kuom gima otimo. Tiende ni ong'e gima biro
mayot, nyaka iti matek. 32.
Dher
ariemba inyiedho to ing'iyo rangach
Ng'ato ber gi gire, omiyo dhiang' ma ok mari inyalo om e saa asaya,
mi
chak bayi, mae puonjowa ni kik ibed ma mor
gi muandu maok mari.
Bedgi mari kata tin. 33.
Dhiang'
otho od gi odhera
Ng'at ma ose bedo kod chandruok higni mang’eny ka oyudo gimoro
dichiel to omako gi lwete ariyo. Ochalo mana gi ng'at modhero
maka
dhiang' otho odgi to ochamo mi onindie, ka oparoni ok nochak oyud
kendo. En ngero migoyo ne ng'at ma osebedo ka ni
kod chandruok, maka
oyudo gimoro to ochunje mana ka ja maino (kiyaka). 34.
Dhako en chok odiere
Dhako e chuny dala, misumba ji ok thor dhi e
dalane, to nikech ot ma
dhako ong'e chal kod gunda mane ji ose darie. Kaka chok
odiere bende
eman kod ndhadho, e kaka dhako bende chal ratuon mar dala. 35.
Dhuku dhuku dhoth rombo
Ng'at ma ohero nuoyo weche chal mana kod dhoth nyarombo. Kendo kata
ne owacho wach mamit ma nade to koro oboth both, kaka ung'eyo ni
nyarombo
dhoth kuom thuolo mabor ahinya. Wach ber ma bedo gi
gikone. 36.
Dhiri dhiri Nyono chi Odeny
Chi Odeny ne obaro ji ndasi mana gi nyono ma dhiri dhiri, kaka
ung'eyo
ni miel bende nyaka loki, to ka osiko mana kaka ne ochake to kata
mitne
bende koro ong'e, kendo koro oboth both. Gimoro ber gi gikone.
Bende
eka onyalo moro wang' oganda. 37.
Ero isoko Nyajwaya gi asere
Nyajwaya en le ma ka okawo aputh njiri to kata mana asere ema ibaye
godo to ok yude, moloyo ka ong'eyo ni ilawe. Kik ipimri kod gima
oyombi gi bor. 38.
Ero jachien soko gambi
En puonj kuom joma wigi tek, kaka Kipuonji mane okwer ni mondo kik
dhi gedi e kor Liech to otamore winjo wach, kik imonj sibuor kama
oninde
kiparo ni in kod tong' ibiro nege. 39.
Ero jachien kwayi remo
Kik itug kod ngimani to nikech ka pachi oparo gimoro ma nyalo miyi
masira to in
iwuon ema ibiro bedo e chandruok, kik gombo mi ichumbri e
mach kayiem nono. En puonj kuom oganda ma ohero ng'ang e ranginy
ma malo moyombo gi, ni ng'ane mane otimo cha to loya gi ang'o.
40. Ero tinde ileny, mit kachieng' moro ituo
Ong'e gima siko gimoro amoro ni gi gikone, ka iyieng’ kawuono to
parie
Ma kiny bende, to nikech samoro kiny ni deny. Kain kod mwandu to
mondo itang' ahinya to nikech mag pinyni rumo. Ong'e
gima ong'irore ma
ok no rum epinyni.
41. Ero itwito awanya
Jomoko ngero ji kuom gimoro ma odwaro ni mondo omiye, Ei angera
gombo nyaka bedie. Moloyo eyor kisera yawuowi ok chom nyiri tir, gi
temo loso eyoe angera. Twito chalo kaka doyo tiend
wach.
42. Ero isuoto umi
Donjruok e weche maok ing'eyo korgi nyalo miyo irom gi mak olwer.
Kaka umi kaok ikungo to chieng’ moro ibiro ng’weyo nyaka gik ma
ng’we
misuto.
43. Ero ibet e wach gi law Ogara
Nitie jomoko maka mbaka owuok to en ema
odwaroni mondo owinje,
ogoye tulo ma kata joma odong’ ok winj dwondgi, olokore ming'eyo
chi
Muksero kata Nyakara K’Otiu mane okarore e wach mi ne okelone tho
kayiem. Mani puonjowa ni mondo ibed ng'at moboch kendo miyo
jowetene ma moko thuolo e mbaka.
44. Gala gala ruadh Muma
Kaka ung'eyo ni japith chako ruedhi nying' kaluwore gi kitgi. Ka kiti ronje
to iyudo mana nying' marach e gweng’. Kaka
nyathi ma lwete bith iluong'o
ni Achich to nikech kama okale to nyaka wach wuogie.
45. Geno gen Rowa Rito gimoro chweya mak timre, kata irit ma nade.
46. Geno lep Nyakeno
E ndalo machon lep ne en mar jodong'o, to Nyakeno ne
onego le mi
ochamo lep
duto kende. Jodong'o ne orito piny modagi ruu, mi ne odoko
ngero (chal kod ngero ma malono).
47. Goda apayo
to aidho
Jachan ong'iyo gi chandruok, omiyo jodong'o machon no wachoni
nyuogo
makayi ema igwonyo. Chandruok na an ema ang'eyo kaka anyalo loyo,
kaka got bende ng'at maidhe ema ong'eyo pekne.
48. Gondra dend rapur
Chon ne ichomo rapur (kwer) gi pien mondo kik ong'ikni, to moloyo
kwer nyaluo miluong'oni ochowo. Ne
iluore e kor rapur nyaka omake
motegno. Ngeroni itiyo godo kuom ng'at man kod wach matek ma kaka
inyalo losi ong'e. Weche
masira oluore koni gi kocha mana kaka del
ogondore kuom rapur.
49. Goyo obindi
Ka ng'ato ojali kod ojala (beti) ma mingli, to ong'e remo mowuok;
mano
iwachoni ogoyi obindi. Ngeroni puonjowa kuom oganda
maka ji ni e bura
to wechegi ok gi gol oko tiendeni gi goyo jobura obindi mi bura rum
ka ji
ok ochopo e winjruok.
50. Goyo agoro
Ka owadu oyudo chandruok, kar gone mos to in igiyone mana siboyi,
ni
ero oromogo en ema nyocha odwaro kende. Nyocha olokore
aketo kore
dak onyalo. Tiende ni imor kod masira ma
nyawadu oyudo to dak iparie
ni kawuono mare to kiny to mari.
51. Goyo gi guok
En ngero migoyo ka ng'ato onindo ni nyawadgi e dir neng'o, ka ja
amadia
moro owuondi mi olal kod mwanduni tiendeni ogoyi gi guok. Kaka okil
kata obila ma Kenya goyo ji mang'eny gi guok, ni kaok igolo gimoro
to
weche gi igwenyo agwenya.
52. Gweno uch gi ombich nyawadgi
Ung'eyo ni ka oneg gweno to nyawadgi odich kod ombich kendo orikni
godo ahinya. To ok ong'eyo ni en bende odiechieng'e chiegni. Mani
puonjowa ni ka idak e od kiyo to kik idir kite kochomo kor ot, mano
dimi
inind koyo ka isetoyo kich odi iwuon. Chal kod jakuo ma goyo jakuo
wadgi, koparo ni mare ok nong'ere. Ichalo
ng'ama kunyo bure owuon.
53. Ich lach nonego Okal
Tako
Gimoro ka gimoro nigi gikone, Okal ne ochamo mothoye to nikech ne
wuoro mang'oga omake mi ne ochiemo ma iye obarore.
Gombo mang'eny
ok ber bedgi mari kata tin.
54. Ichwe ka ng'ama chiemo gi muofu
E thuolo ma ja ohala oyudo pesa mang'eny kuom uso gigene e neng'o
Ma malo tiende ni jo ng'iewo to ywak kendo winjo matek ahinya. Mani
timore e ndalo mar kech, weg dukni winjo maber ahinya to nikech
koda
oketo bei malo to ji biro ng'iepo. En puonj kuom joma paro mana ma korka kore owuon to ok mar nyawadgi ma chandore. Mana kaka ng'at ma chiemo gi muofu bende chiemo mang'eny ka en kod adiera ni muofu ok nene. Dak opar ni muofu bende winjo kech mana kaka owinjo. En puonj mondo kik inind e dir neng'o ka diponi in e okang' ma malo. Kaka sani kech nego jo Turkana to jotelo mapogo chiemo to lokore amadia. Mano bende doko tim?
55.
Ikak ka jadiewo
Diep en tuo marach ahinya, kata mudho olil to jadiewo nyaka muomre
oko mi odhi ool minyaga oko. Kata
ondiegi ruto to ok odewo ngang’. En
puonj ni donjruok e gimoro ahinya nyalo kelo chandruok.
56. Ilal ka wuon Akwenda mane ogo dero ne bend ahula
Kaka ung'eyo ni bang' kayo cham to oganda mang'eny ohero dhi funo
(huno) bando kata bel. Wuon Akwenda ne oneno ni okwong' olos kama
obiro ketoe chamb ahula kapok obedo gi adiera nito
bende obiro yudo
gimoro koso. En puonj ni kik iket geno e gima pok ineno gi wang'i
kata
mapok imako e lweti. Kik igen gima luchi ok ochotie, onyalo bayi ka
wuon Akwenda.
57. Imako mandi opong'o lweti
En ngero ma inyiso rawere matindo maparo ni gise bedo joma dongo ka
oneno ni orabora kendo wuoyi oserome. Bedo ng'ama ng'ongo ok en
gima
in ema inyalo wacho, luor kod dembruok ema biro miyo duong’ mari
nonenre. Ngeroni puonjowa ni rawere kik tim achaya ne joma dong'o,
ka
gi paroni gisepong’. En
ngero mar ayany.
58. Irikni ka ajuoga ma oneno mand rombo
Oganda mang'eny jorikni ka owinjo ni nitiere mich ma ibiro chiw ne
ng'at
ma obedo jatich maber, to pile ok giti kod adiera en mana nikech
mich
mane osingi. Ajuoga ohero medo weche ka oneno ni dala ma odhiye
thiethno nigi mwandu mathoth.
59. Itimori ondiagla
En ngero ma igoyo ne ng'at ma timbene ong'ielo ng'ielo.
Kendo ohero
timbe mag anjawo.
60. Igori e pier mong'am
Ka iyudo gir nono maok luchi ochotie
to nyalo miyi masira to nikech ok
inyal rito, kendo gibiro mana lal nono. Dhano ohero laro gik mochiw
nono
to bang'e gichako gi tugo godo. Kata jakuo kawo thuolo mar dhi
kwalo
mwandu
e bengi, hape nie kind Asumbi gi Akuru, inyalo make kata
onyalo tony. Goruok e pier mong'am tiende ni yudo gimoro e yo mayot,
kata kamano onyalo
miyi masira. Ngeroni itiyogo kaka ayany ne joma muomore gi weche e gima
okia tiende manyalo ketogi e masira kayiem.
61. Ikarori ka ogwal
En ayany ne joma ohero kiyaka, ma gimoro ka gimoro ka oneno to
ochunje, mana kaka ogwal bende ok inyal pogo, nito koro obet koso
ochung'.
62. Ipedho (teng'o) Aming' ni ogawo
Tiende ni ichwako richo main ema mach biro wang'i. Pile aming' ok
cham
kendo gi tindo tindo to ka in kar teng'o oyala kata ogawo to aming'
ema
iteng'o, chalo ng'ama kar doyo bel to doyo mana oluga.
63. Ithanyri ka yap ng'at
achiel
Ong'e ng'ama nyalo loyo yore ge duto kende. Kata obedoni otiyo
matek
machal nade. Yawo an kama ituomo e pi, to ng'at achiel ok dwaro
yawo
matut to nikech otiyo kod pi matin. Riwruok
ema kelo dongruok ne
oganda
64. In e ludh widhi?
En angera ne joma paroni gin ema giber/ohergi maloyo joma moko.
Widhi en kaka ludh mise mar ot. Mise en ang'o? Ludhe mi kwong'o
chung'i ka ichako ger ot, kaka ung'eyo ni nyaka gibed yiende
motegno
ahinya eka ot bende nyalo bedo motegno.
65. Iming' ka mane ok oninde swindhe
Oganda mang’eny osebedo ka penjore nito ng'at ma ndiko ngechegi
en
ng'at ma nade, kata ere gima omiyo okethonwa seche kod weche
jodong'o
moti. Mago e oganda ma waluong'o ni joma ming' ka mane ok oninde
swindhe, nikech okia
chike kod ngeche Luo machon. Swindhe en ang'o? En
od dayo moti kama ne rawere puonjore chike Luo machon. Mano e mane
chalo kaka sikul mar nyithindo matindo mapok oromo dhiye sikund
rieko.
66. Ipodho liswa or mbuluswa
Mani en ng'at ma ok ong'eyo pogo kind ber to gi rach, kendo ong'e
gima
onyalo timo mi chom yo, yorege obam ochomo ronje, olokore obaro
nyar
Wasare mane obaro gi thum odhigo e simba. Kaka ung'eyo ni oche gin
joma omi luor magundho kod jokaoche, to or mbuluswa to ne timbege
obayo anyong' mi ne odoko ngero nyaka sani. En puonj
mondo
ng'ato ka ng'ato olos nying'e, nikech nying' e dhano.
67. Iori ka dho ko mokuok ( mang'we )
Mani en kuom joma ohero owuora to kata gima
ong'eyo to ong'e. En puonj
ni kik ilokri Dhere nyakoke, mane dhoge oweyo mabith mana mar puoyo
timbene to
mar nyawadgi to kata ber to ok chalne gimoro. Rit dhogi dipo
ka oteri e mach, mi owang' dendi duto.
68. In bende ka wang'i okolo kudho
Ithuon ka agwata to luor bende iong'e godo, en kuom joma ok dew
jowetegi, kendo achaya ema ohindo turi, en puonj mondo iluor
joweteni
kendo kik ibed kod chuny mar akwede. E piny ma wantie ni ok sikie,
kawuono inind diere kiny inind tung'.
69. Inind diere, inind tung'
Ong'e gima ong'irore e wang' pinyni maok no rum. Gimoro ka gimoro
nigi
ndalone. Pime mana gi ndalo mane pod wa lawo
nindo e swindhe, ne
iyaro par thagalany to yawuowi ne temo laro kar nindo, nikech luoro
nika
inindo machiegni gi dhoot to ondiegi dipo ka ochami kendo nika
inindo
diere to bet iyudo liet nikech oganda ma moko ogeng'o bathi koni gi
koni.
Koro ne luwore gi kaka iriyori mi iyudo kar nindo to ok inyal yudo
kama
chalre pile. Ngima bende chal mana kamano odiechieng'
ka odiechieng'
nigi mage. In ma imor kawuono to makiny to
bende ing'eyo?
70. Inirom gi mak olwer
Kuom gimoro amora ma itimo marach onego ilok pachi, dipo ka
ichumbori e mach kayiem. Bed ng'at ma winjo puonj kuom ogandane.
Romo gi mak olwer en ang'o? Tiendi ni yudo masira ma ong'e kaka
ikonyri.
71. Ing'adori ka
oyiech dak
Mani en ranyisi kuom oganda ma ng'adore e okang' moyombe gi bor.
Mana kaka oyiech dak bende temo mondo owuog
oko mar dak (agulu) to
ok onyal nikech dak oyombe gi bor. Kendo
kor dak bende poth ma koke
ok nyal mako. Mana
kaka aket kore ma hindore e gima ok onyal chopie.
To bende inyalo yudo gima idwaro to kaka irite
tami. Oyiech dak bende
nyalo wuok oko mar dak to kato wuon ot nege, moloyo ne osik ei dak,
dikoro odak aming'a.
72. Iwuoyo ka ng'ama ogo
lwedo eiye
Wuoyo mang'eny kendo loso maber kuom gimoro nyalo miyo ji bed gi to
kuom wecheni ma iwacho.
73. Iwuor kokusi
En anyany kuom jawuoro, ma gire ok lwar piny.
74. Ich ok
luoki
Pile wayiero gik ma wachamo, to ich to ok yier chiemo, tekni ise
muonye,
to obiro mana kane. Mano nyalo bedo ngero kuom
ng'at ma ohero welo,
kendo ok oyiero nito in ng'at ma nade? En ni cham gima ihero nikech
ich
ok lil.
75. Ibor kachieth okinyi
En ayany ne ng'at ma rabora, to moloyo ka ibor kendo inyap. Kaka
ung'eyo
ni gokinyi nyaka ng'ato gol minyaga oko korka onyalo winjo maber;
ojabedo maduong' to nikech otieno mangima ne ok ogolo minyaga oko.
To moloyo ung'eyo ni chieth ok otegno ma onyalo chung tir, koro
sama
isegole to ofuonyore, mano nyiso nyawo, mar ng'atno maok nyal chung'
tir.
76. Igedori ka jatoko
Chon ne minewa tedo e kendo ma okuny e dier ot, kendo ne gitoko ka
gibedo e kom nyaluo, kata e orindi moro matin. Omiyo ne giketo agulu e
kind tiendegi. Ne en tich matek ma ng'ato
nyaka gedre korka yudo thuolo
mar toko eyo mayot, to chik jaluo dhako ok
onego bedi kogedore. En
ngero ni ka iong'e kod yo machielo mar timo gimoro to nyaka iti
mana gi
yo mantieno, mana kaka jatoko bende ok nyal toko chung'o nyaka to
obed
mana e orindi (ten).
77. Ifwayo wach ka jang'ol ring'o
Jang'ol ring'o pile odich ma kata gima
iwachone ok owinji, kendo oduoko
weche mopogore gi gima openje. En puonj ni mondo kik itim gik
mopogore opogore e saa achiel wiyi nyalo wil mi gimoro kethre.
78. Imino wach ka puth/ka uno(ngori)
Igoyo ngeroni kuom ng'at maok chom weche tir osiko mana ka oping'o
wach. Pile iwacho ni puth tekone nie dhoge to nikech onyalo wacho
gima
ok onyal timo en owuon. Uno(ngori) bende ung'eyo kaka ominore maka
idwaro gonye to nyaka ikaw mana thuolo
malong'o.
79.
Irungori ka chwech poya
Agulu ma ochwe maber ema ji ohero kendo ka otere e chiro to ji laro
alara,
to jachwech poya pile ok ong'eyo loso agulu maber; samoro iyudo ka
ochweyo agulu mothung' gi malo mano chalo kaka ng'at ma ochwere
ma gala gala. En kaka ayany.
80. Itar ka min ajow biye
Ja jow biye pile chiewo gokinyi fuyu fuyu piny ka mwanda pok olayo,
mondo oyud ka biye omoko. Nikech ka orito mi
chieng’ owuok to biye
biro dok e bur. Mani nyiso ni e thuolo ma iromo kode yudo kapok
oluokore kata wang'e pok olawo. En ayany ne ng'at ma ok ohero luokore.
81. Iyot ka
nyange
En ngero migoyo ne ng'at ma tiyo piyo piyo. Kaka ung'eyo ni nyange
yot
kendo ka odire to okawo aputh njiri, maka ochomo aora to onyalo
kata
mana lal.
82. Jaber jaula
Pile ji ohero nyuomo mon mabeyo kuom neno, kendo ka ng'ato onyombo
to iwinjo ka jowetene penjore nito ineno chiegeno chal nade! Bende
ober....? Mak mana wigi wil ni ber ok bed nono, en gi nyaiye, omiyo
kik
ipuo gimoro gi okone kapok ineno iye. Kaka joluo gin jopur, inyalo
yudo
ni ka inyuomo dhako ma jaber, to onyap ma kata rapur ok onyal
ting'o
kodhigo e puodho nikech lowo biro lile, mano to koro
ere berne? Kata
inyalo nyuomo jaber ma iro juog wang'.
Omiyo ngeroni puonjowa ni ber
en kido.
83. Jabudho e duonde ariyo jabed jamiriambo
Mani chal gi jadoho, makia rito dala ma tero weche koni gi kocha,
omiyo
mon bedo kod achaya ekindgi giwegi. Opuonjowa ni ok inyal tiyo ne
ruodhi ariyo eyo machalre, ibiro hero moro to
ichayo machielo, mana kaka
mon bende ok inyal hero duto.
84. Jachan gwonyore gi pado
Bedo jachan chalni in misumba jamwandu to nikech ibiro tiyone nyaka
Chieng’. Kendo osiepe bende iong'e godo kidwaro loso kod jamwandu
to
iwinjo mana ka owachoni pok ichopo e okang' kata rang’iny
mar wuoyo
kode. Gwonyruok gi pado en ang'o? En ni pile jachan
imiyo mana gik ma
jamwandu ojok godo, kendo owachoni kar wito gini to miuru jakwath
moro modhierni, mani e pado. Pado en ng'injo madong' ka agulu otore.
Ochal ka nono kendo iwite oko.
85. Jachan
nyombo gi wang'e
Pile ka keny ochopo to yawuowi ikore ma joma ong'e kod lep kisera
to
nyaka kwa jowetegi man godo.Wuon keny bende temo
ikore chon mondo
olos nying'e. Kendo nyiroye mag keny bende nyaka ik chon. To
kadiponi
jachan ema dwaro nyombo, to ong'e kaka onyalo yudo gigo duto kata
osiepe bende oong'e godo madi tere wuoth. Miyo
en milumb keny otieko
mana gi wang'e to nikech nyako ma onyalo yudo
bende ong'e. Mae chalo
gi keny mane otera Alego Karuoth, maka ne wadonjo e dala to jodongo
sigore asiga nito orwa no to erego? (kendo ne gi penjo gi dho Alego:"
ila
wuowu no en nga Owuoko, koso Omondu, koso en mbu Abdala?")
tiendeni bende en ng'at man gi mwandu; en ja boma, koso japur, koso
en ja
dala? Hawi maber ne wadiyore gi gimoro matin
omiyo keny ne odhi
maber kaka ne wachano. Ngeroni nyisowani jachan pile
bedo kod gombo
to kaka otim ema otame, chunye to gombo to kaka otimre ong'e omiyo
otieko gombo gi wang'e.
86. Jachien otho e ite
En ngero ne ng'at maok chik ite e puonj ma imiye, omiyo oyudo
chandruok ma rabet ka polo, mana kaka kipuonji ne oyudo, kane
otamore
winjo wach jodong'o. Liech ne oruche mi olal miru. Bed ng'at maluwo
chike mane kwerewa owenwa mondo obed kaka ogayi.
87.
Jachwech chiemo e tago
En puonj kuom jo mwandu ma gigegi ok lwar piny ma kata otonglo ema
ikwaye to ok omiyi. Jachwech
agulu bende pod dwaro mana yudo
omuom kuom chweyo agulni mang'eny omiyo oneno ni ka oloso tawo
moro matin to biro ngadone wi nengo, omiyo
okawo mana tago ema
otoke. Magi e jok ma waluong'o ni ngudi mak gire ton. Koro to ere
berne
ka ok inyal neno ber mwanduni in iwuon kapod ingima?
88. Jachien obayo mire gi
kwesi
Ka ng'ato okelo ne nyawadgi moro hawi marach kata otimone gimoro
maok ochomo kare to igoyo ngero machal gi ma. Mire gin
winy moko
madak e dho aore kuonde ma otimo siany, omiyo ka ochopo
seche mag
odhiambo to gi chokore, to kadiponi ne ng'ato
nitie machiegni to obayo
kede moro ei siany kamane mire obuoroe to gi wanyore pep. Mano
nyiso
ni ber olal to rach (masira) odonje. Kuom
jodong'o kwesi ne en gima oluor
ahinya, to koro kwesini ema ja ajiendeke moro
obayo godo winyo! Mire
otony kwesi to olal.
89. Jagam dhoge ariyo
Jagam pile temo puoyo koni gi koni, olokore nyakonkon pand Kisii.
To
nikech ka diponi oseyo
konchiel to keny obare omiyo nyaka olos nying'
weg keny duto machalre. Pand Kisii ipiago koni gi koni omiyo ka
imake
marach to ong'adi. Kik iwach wach moro marach
kuom ng'ato samoro in
ema onyalo ndhogi.
90. Ja kisuma ok or e dero
Gombo kod denyo mar yudo cham nyalo miyo jakisuma ting' dero
mangima dhigo to nikech oneno ka gigo ng'eny
motamo wang'e, to en to
oong'e kata gi mifuth bel ma onyalo dondo. Ngeroni miyo aparo ndalo
machon kane pod an rawera matin, Nyamin mamana moro ne otedo
Karachuonyo (Kobala) to kane ochopo ndalo ma kech chamoji to ne
obiro
kisuma thurwa Kasipul kendo mamana ne nyise ni mondo odonj mana e
dero kende, chieng' moro achiel ne osuso oduma maromo ogunia achiel
kod rabuon bende ne ose iko kod gik mamoko. To
e ndalogo ne ong'e
mitokni madhi yo Kobala-Nyakwere, ni mar ndara ne pok olosi. Koro
nechune ni nyaka owuoth gi tiende ka oluwo yo mochomo Sino Kagola
nyaka Mawego mi ochop mwalo dho nam. Ne chune ni nyaka okowre gi
jo ohand bala mane wuotho kod punde, to jogi bende ne ting'o misigo
mapek, koro mamani kaka timre ong'e, omiyo ne owuotho to obuoro e
gweng’ ka gweng’ nyaka chieng’ochopi. Mani
ne timore nikech midenyo
mane omake kendo ne owene thuolo mondo oting' kaka odwaro. Kain
kod mwandu to kik iwe minyonge kama othanyore, jakisuma dipo ka
oting'o gigi duto. Gombo nyalo kelo tho.
91. Jatelo ogongo ogwari
Mani en ngero migoyo ne jotelo mag gwenge kata mag pinje, Ka gimoro
timore marach to jatelo ema iseyo kuom timbene maok ochomo yo kod
jolupne. Ogongo en kudho moro madongo e kor pap to ka ji odhi kwath
to
ng'at motelo ema nyaka ochuow. To ka ose chuowe kamano to jomane
luwe kande bende koro obayo yo ma kata kaka gitim ong'e. Kata
jatelo
makawo masoya ok nyal
tiyo oganda e yo ma kare, omiyo jolupne bende
chal mana kode
92. Jasem piere onondo
Tiendeni jasem en kata kom odong’ thuolo moro matin to oriyore
nyaka
Wang’
obedi. Jasem temo gwang'ore e weche mag oganda ma moko, kendo
en ng'at ma dhoge mit ne wach. Kendo ober e loko weche ahinya.
93. Jawuoro opiko dhok chon mar kirage
Tim ma ng'ato otimo nyaka bedgi wachne moro mopondo, omiyo kik iyie
gi wach kata tim ma ng'ato otimo mapiyo, par diriyo gima omiyo
otimo
gino. Jawuoro ka odhi kwath to piko dhok chon
kech oparoni chiemo biro
rumone.
94. Jowi mager ema ichuogo piene
Ng'at man kod paro maber ema pile iyie gi wachne ka ochok buch
galamoro. To e piny ma sani to ja pesa ema ji
yie gi pache to nikech ka ok
uyie gi wachne to obiro ng'wel gi mwandune duto mi owewu gi pier
yath.
95. Kuomi nomok e rot
En puonj ne joma ohero temo gik ma jowadgi oluoro timo. Tiendeni
ikawo ngimani itugo go to mit ka piny no dong’ kodi. Kuom en gima oti
eng'e rwath to e ngeroni to ochalo kaka timbe dhano, timni emano tweyi
kendo emano wari e richoni duto misetimo. Kaka rwath mopong’ ka
dhi
kalo e rot matin to nyaka otang' nikech kuome nyalo moko. In bende ma
idhi temo gima otamo joweteni timo mit ki rom gi mak olwer.
96. Kuot ogwal
ok mon ruath modho
Ogwal ohero kuot ka oneno ka dhok dhi modho, to mano ok mon rwedhi
modho. Tiendeni jomoko ohero gwangore e weche ma ok
ginyal loyo,
mana kaka apuoyo nyalo siemo liech kendo
oriyore kowachone ni ngang'
ok inyal nyano gitiendegi madong'o go, to kaka ung'eyo ni apuoyo to
ok
nyal pim gi liech.
97. Kik ilaw
winy ariyo
Ondiegi ne yore ariyo otamo luwo mi ng'ute ne obam nyaka chil
kawuono. Akerekeke mag yore wito oganda mang’eny moloyo ka idhi
wendo kamoro. Ngeroni puonjowa ni mondo wabed gi paro achiel kuom
gik ma wadwaro timo.
98. Kogno
achiel ok neg nyuogo
Tiende ni ong'e ng'ama nyalo loyo yore ne duto kende. Riwruok e teko.
99. Kobayi e
kidongo
Ka gimoro obayi ma ok ineno to itemo mondo inon tiende matut, kata
ka
idwaro gimoro to nyaka luchi chodie. E
sikund rieko ka diponi ilewo
juma achiel, chieng’ ma idok to nyaka item matek isom gigo duto
ma
joweteni osomo ka iong'e nono to ok inyal yudo dongruok e yor rieko.
100. Kik ipakri ka pok ing'eyo gima biro
Gweno bende inyalo kwano nyithinde kapok owuok e goro? Omiyo kik
iwuorri kayiem to ok ing'eyo gima kiny. Pile jotelo ohero bedo e kombe
ma nyime to kidhedhe, kata oyoro tho to bedo
chien margi. Koro ka
ihangori mi iyudo kar bet nyime to bang'e migosi moro marajore
maloyi
odonjo mit imayi kom, dong'e iniyud ka kombe duto opong’? Omiyo
kik
iketri e rang'iny ma malo kapok oketi kod oganda.
101. Kik iwuo kuma gweno ok kognie
Gweno pile kok kar kogwen kata osirawende, weg ot ema ong'eyo gima
timore e odno gotieno, wendo modonjo ok nyal thego dhap joka ng'ato.
Kama ili ema igwonyo kik ine ni ng'ato puro gi punda mit idhi imako
magwar mondo ipur godo nikech en nyamin punda.
102. Koth mochwe ochok
Mag piny ineno kalo, Kowuono orumo kiny waluonge ni nyoro. Koth
mochok ok wach wachne, mabiro ema ji wachoni wang’ nobed malich.
Gima pok ine ema igombo to mokadho odhi chuth. Mani
puonjowa kaka
wich ja wil piyo.
103.
Kinda ne omiyo opuk oyombo apuoyo
Apuoyo en le ma jakasore ahinya , parie chieng’ mane obage thum
ne joka
le duto, dhoge ema opiago to teko to ong'e. Ne
ochopo chieng’ piem ekind
opuk kod apuoyo, kasruok ne omiyo kudho ochuoye mi opuk kaka jal ma
lidho ne obiro mos mi okale kapod obet e tipo mar yiem.
Ngeroni
puonjowa ni kinda e ng’wech.
104. Koth biro ma ong'er ema dere
Ong'er kaka le modak e bungu oong'e kod ot ma odakie omiyo ka koth
biro to luoro make nito wang’ nobuog kure. Pile
ka chandruok omakowa
to wabedo machiegni ahinya gi tho kendo ng'ato neno mana ni ber
otho
ohayie chandruok mar pinyni. To mar polo bende ing'eyo? Samoro
olichie
maloyo mar pinyni. Ng'eroni puonjowa ni mondo wabed gi chuny
motegno kendo mar loyo tembe mabironwa e ngimawa ma pile. Wiyi wil
ni thagruok kod masira
bende nyalo kelo hawi.
105. Kar chuny jatuo
Ndalo mane an rawera matin kane ochopo ni mamana otedo alot to
Chieng’no adolora mana e pien kendo awachoni iya muora, kaka chon
yedhe ne ok nyiewo yot kendo osiptende bende ne nitie mabor kod
mier
ma ji odakie, mamana ne biro mos kendo hoya gi duol mapiny ni
" idwaro
chamo ang'o?" Gimoro amora ne inyalo miya to nikech atuo. Pile
iparoni
ka omi jatuo gima okwayo to dipo ka ochango, nikech ng'eny jotuo ok
ohero chiemo. 106.
Kama iluokorie ok ituoye Gimoro
amora ma ng'ato timo nyaka bedgi gikone kata obedoni ober kata
orach. Gimoro ka gimoro nyaka bed gi lokruok eka onyalo bedo kod
dongruok. Kaka ung'eyoni nyang’ ohero yueyo e ding' aora kata e dho wath
kama ji luokore. Kadiponi iseluokori to kik ibudhie dho wath nyang’
nyalo lal kodi nono. Ngeroni puonjowa ni mondo wabed kod paro mar bedo
motang' kuom gik ma watimo kendo mar loko chenro to nikech inyalo yudo
resruok, moloyo ka isiko kod chenro ma pile. 107.
Kama ili ema igwonyo Nitie gik mang'eny e ngima dhano ma ok wanyal
loyo duto. Omiyo gima chiegni kodi kendo chando chunyi ema nyaka item loyo.
108.
Kik iluw jaluoro nyaka ei ode Tem mondo ibedgi giko kuom chenro mar gik ma
itimo, kata obedoni moko nyalo bedo mayot timo, nyaka itang' nikech yotne
nyalo kelo pek bang'e. Mana kaka luwo jaluoro nyaka ei ode nyalo miyo irom
gi mak olwer. Nikech ok ing'eyo kaka oritore ei ode. Mana kaka ung'eyoni
got ler kani mabor.
109.
Kik isiem chiero man e wang' owadu to iweyo man e wang'i Ong'e ng'at man kare kuom gik moko duto ma otimo,
omiyo kuong' inonri e chunyi kapok ing'ado ne owadu bura. 110.
Kik ipakri gi mwandu owadu Gima luchi ochotie ema inyalo rito, mwandu owadu
kata bed mang’eny ma nade to ok inyal rito to nikech ochal gima iyudo
nono. Kendo
ochal dher ariemba. 111.
Kik itera ka nyandi guogi En ngero ne joma ohero weche mag miriambo kod
yore ma chumbo jowetegi e mach. Ka nyandi guogi chal kaka piny moro mabor
ma chopie ok yot, koro miriambo nyalo teri mabor. 112. Kudni achiel ema towo ring'o Kata obedoni in ng'ama ber ma nade; wach achiel
nyalo ketho berni mi oganda wigi wil gi ber duto ma isetimo. Omiyo sunga
kik donj e chunyi mi wiyi wil ni rach achiel nyalo miyo ber duto lal nono
mi oganda kuod wiyi kayiem. Kata e kanyakla mar anyuola ka ji duto beyo to
ng’ato achiel timbege ok ochomo yo to onyalo miyo oganda ma moko bedgi
paro marach kuom gi duto. 113.
Kik iyany nyang' ka pod in ei pi Kaka ase
nyisou ni kama iluokori ok ituoye, e thuolo ma pod iluokori kik item ka
iyanyo nyang’ dipo ka ongaki nono. Tiend ngeroni en ni ka itimo gimoro
to kik ibed ma mor kapok itieke, owuora nyalo miyo rach wuogie tim maberno.
114.
Kinda kiteng'a ne omiyo opuk ogwaro nyar min kiroro Kata obedoni kinda ber kamano to ng'ato nyaka
bed kod giko kuom chenro mare, nimar inyalo rito mi iromgi mak olwer. 115.
Liech ikuodho ka oloko ng'eye Ung'eyo
kaka liech en le ma rang'ong'o, omiyo ka idwaro monje to ok chome tir, le
matindo badhore abadha. E piny ma wadakieni bende nitie jotelo madong'o;
kuom mano ka wach moro otimore to ok chome tir, to nikech ji oluoro chome
wang' gi wang', ni dipo ka ipuko mogo kata oteng' lweti mogo, tiendeni
oriembi kama nyocha idonde. 116.
Loch noloyo Ngadi Ong'e
ng'at man kod gik moko duto, mana kaka Ngadi mane ruoth bende ne gimoro
matin otamo mi odhi okwayo mana jadhier moro mane ji ochayo. Ngeroni ipimo
mana gi ngech ruoth mane odagi ni ong'e ng'ama nyalo loye e wang' pinyni,
to chieng' moro achiel ne ng'ato oterone wach ni nitie ng'at ma oloye gi
teko; to ne odagi mi okwedore didek. Kane ochopo kinde mane idwaro pimie
tekone to ne gi kelone nyathi moro matin, to nyathini ne yak ma ok ling'. Omiyo
ne otemo oyo nyathini to ne ok odewo, omiyo ne okwaro wang'e to ne ochalo
ka nono. Bang'e ne osudo machiegni kendo ogolo kondo mane
osidho e wiye mi ogoyo chong'e piny but nyathi mane ywakno, mi ne oling',
bang'e ne jodong'o openje nito ruoth dong'e ne iwacho ni ong'e ng'ato
ang'ata manie pinyka ma inyalo golone kondo? Dong'e kawuono iyudo ng'at ma
oloyi, ma igone chong'i piny kendo igolo ne kondo...! 117.
Masira kindaki Ong'e
ng'at ma ong'eyo gima kiny notimre, chenro mar ng'ima dhano ok nyal loki
ngang', kik inyier ng'ato ka oyudo chandruok, to nikech mari nyalo bedo
maduong' maloyo mano. Mana
kaka Abayo nyar Nyandwat ne okelo ne Okune wich kuot, mi oduoge mana ka en
kitundu. 118.
Motuo ne owuondo manumu Ka
iketo yien motuo kod manumu e pi to nyaka ine pogruok, manumu biro nimo to
motuo to nyaka dong' kalewore malo. Mano e kaka dhano bende opogore kuom
ng'ima mar pinyni, omiyo ka idwaro mako osiep kod ng'ato to nyaka ing'e ni
en e migawo mane kuom dakne, nitie osiepe mag miriambo kod mobidhore, to
fwenyo mabeyo ok yot chal mana kaka yien bende ok inyal wachoni mane
mabiro nimo kata mane ma biro lewore kapok inyumogi e pi. Ngeroni puonjowa
mondo wabed motang’ kuom osiepe mag miriambo. 119.
Mitembe (Kitembe) ne otamo ruoth. (Loch noloyo Ngadi) Kitembe
en yath moro machal kod rabolo to kothe itweyo e nung'o kata e ng'ut
nyithindo mondo oriemb yembe maricho madipo ka chando nyathi kod midekre,
kane oyudo nyathi ruoth obedo matuo to nyaka ne omany koth kitembe, kuom
hawi marach me ok onyal yude omiyo ne ochune mi odhi kuom jadhier moro
mondo okonye kod koth kitembe.Ong'e ng'ama nyalo loyo dichne duto kende.
Kata ibed mana ruodh piny ng'ima. 120. Majiwa
wach kech E piny luo kech osebedo ka chamo ji kuom ndalo
mokadho, to e thuolo ma wach moro owuok ni kech odonjo e gweng’ moro to
landore mana ka opil mach ma wang'o thuon bung'u maduong’, mana kaka
sani kech kidho jo Turkana. Kata e redio weche mag maundu kod timbe mag
miganga ema opong'o it ji pile kendo gi landore piyo ahinya. 121. Maber ber ema imadhe kwesi Pile
dhano ohero madho kwesi kata ndawa sama gibudho kata gi goyo mbaka to
moloyo bang' tich kata saa math. Mano ne nyisoni ong'e gimoro matek ma
onego tim sano, to ka wach moro owuok matek to jomane nigi oseke mag
kong'o e lwetgi to nyaka ine ka gi yieng'o kendo gi ikore mar ng'ado rieko.
Ethuolo ma wach oridore ma kaka inyalo kony ong'e to kata math rumo. Mano
ema omiyo ne joluo owachoni sama masira omwomore to kata mana lweti mi
ting'o godo kwesi ema ong'e. Tiendeni masira ka ochopo to kata tekri orumo. 122. Mos mokowni ok romi Koth
ma ogoyi ema ing'eyo chalne, omiyo ng'at ma ode chwer ema nyalo pimo ngech
koth. Pile ka ogandawa modak e pinje maboyo kaka Amerika kod ulaya ka odhi
dala to ji miyogi mos mathoth mondo gi kowne oganda ma odong' chien. To
kata kamano ka onyisini osiepni moro mane usomo godo higni piero adek
mokadho omosi to ok chalni ka adiera, kendo imedo gi kiawa, mak mana ka
iromo kode wang' gi wang' to iyudo ka in kod mor mogundho. Tiend ngeroni
en ni gima ineno gi wang'i ema inyalo pimo chalne. 123. Maliet ema kwe Tiendeni
onge gima siko e wang’ pinyni, gimoro ka gimoro nigi gikone omiyo kata
obedo ni oliet machalo nade to nyaka okwe. Lokruok nyaka bedie kuom gik
moko duto e wang’ pinyka; kata obed mana loch kata telo to ber gi giko. 124. Migosi malayo e dag ndawa Ogandawa
mang'eny ka oyudo loch to owuora kod timbegi bedo mag ong'ielo ng'ielo,
kendo gi timo timbe moko ma mon ka jatelo timo, kuom ranyisi ka jaduong'
gweng' kod ruoth nyalo haro nyathi ma ja higni apar to ka wuon nyathi dhi
nono wachno to irwake e od ang'ech kendo ichwade kod olando ni wiye tek
kendo ohango wach ne jatelo ma en e buoye. To mano bende doko tim? Ka ruoth ma onego rit jopiny ema olokore timo
agwambo kod nyathi ma mbas nyakware! Ruodhni bende olokore kod mon ma
oluongoni mond yawuote ema olago mano bende nyiso lony mar piny? Dong'e
chieng' no yali ka yamo oloko? Kaka ung'eyo ni dag ndawa iolo mana e chiedho mar
dhiang' to ok mar dhano ngang'. Omiyo ka wang'i okolo kudho ma itimo timbe
ma njore njore to bed ka ing'eyo ni piny oyie wang'e. Mit ki chieng’
moro gigo duto mitimo no timni bende. Ngeroni puonjo ruodhi ni mondo gi bed ka gi tang'
kuom timbe ma gitimo, kendo gi nonre echunygi nikech loch ok sikie chieng’
noyalgi ka yamo oloko. 125. Mwanda ok
tony e horo ariyo Chal kod ngero moro mane wase winjo ni apuoyo ok tony
e horo ariyo. Tiendeni jakuo ndalone chwok. Chieng’
moro achiel nyaka omok e otegu. 126. Manga oromo gi magare e kor nam Manga
en got moro ei Kisii machiegni gi Kitutu Chache omiyo joma wuok machiegni
gi Oyugis to olony kode. Joluo ne wachoni nitiere hoho moro e buo lowo ma
owuok ei nam Lolwe to otuch ewi god Manga omiyo ka piny yieng'ni to
jodong'o ne wachoni nam yueyo. Kendo
nitie bugo moro matut ewi god Manga maka ibole gimoro to gino ikwanye mana
e nam Lolwe. Ngeroni itiyogo ka gimoro otimore mane ji ok parni nyalo
timore, mana kaka osiki ma obol e god Manga to owuok e nam Lolwe. 127. Nyako
opong' kiliel wuon Nitie gik moko ma kata nyathini oheri ma nade to ok
nyal timoni. Kata obedo ni tiki ojambo ka bad konga to nyari ok nyal keto
mirich e wiyi mit lieli. Tiende ni nyathini ok onego ne dugi ka osebedo
maduong'. To wach mawuoro ni e piny masani to wuoro gi miyo
kanyakla kod nyithindgi dhi goyo abal kanyakla e kud luokruok ( swimming
pool ), koro kadipo ni anung'o di lwarni piny to mano iwacho nang'o?
Nyathini biro juko nigo koso obiro chung' kar tiende, to kaka ung'eyo ni
wang' to ja nuoyo! Ngeroni puonjowa ni
wabed kod luor kuom nyithindo. 128. Nyathi
otenga kicham alot En ngero migoyo ne nyithindo ma odongo e dala ma
muandu nitiere mang'eny, ma gimoro amora ma odwaro to oyudo. Mana kaka
ung'eyo ni nyathi otenga pile ok cham alot; otenga en winyo ma ohero mako
nyithind gwen ka gi kwayo oko e pap kama ler. 129. Ng'ama
oloyi onyono kwesi meru Kwesi en gima ne jodong'o ohero madho to kadiponi
ng'ato onyone to mano nyiso mana kaka ochayi, moloyo ka koro ng'ato toyo
kwesi meru to ineno. Chal kod obila ma kata omako meru to ok iping'i
kiting'o dhogi to in bende idonjo e wach, sirikal kalo gi meru to ineno
gima inyalo timo ema ong'e. Chal mana gi gima chieng’ moro otimore na dala
kaluo ka obila moro omako jodalawa duto nyaka minwa bende ong'wano, to ka
apenjo to onyisa ni mondo awuo maber tiendeni agol gimoro matin, korka
mondo owegi. Ne ochuna ni nyaka aluw bang' jogi kuom seche mang'eny ahinya
nyaka ne agolo masoya korka ogonygi. Mano ne otimore nikech aong'e gi duol. 130. Nyiero machien mit moloyo motelo Pile
ji ohero nyiero kata pok gineno giko mar wach ma mitno. Kuom hawi marach
ka nyiero okelo masira, koro jomane inyiero ema winjo maber omiyo kik
inyier nyawadu sama en e chandruok, duk jawiro mit koduogni. Ngeroni
apimo gi wach moro mane otimore ekor gweng'wa higni piero ariyo moko
mokadho; ne nitie jaduong' moro mane tiyo e boma ma Nairobi, to kane
ochopo ni koro oweyo tich, to ne okwaye mondo oter ng'ato e loye. Kuom
hawi marach ne oong'e kod nyathi ma wuowi to owadgi ne nitie kod rawere
mathoth ahinya, kata kamano ne odagi tero wuod owadgi. Kendo ne otoyo lak kowachoni; “to nyithindo moran'gi ema iwachoni
mondo ater obet e loya! Mano gima ok nyal timore”. Bang'e ne oketo jamwa
moro mane ochule omuom mathoth. Higni ne okadho bang'e pesa ne orumo, dhako ne oweye
kendo ochako tedore kende to
yawuot owadgi mane owachoni oran kande ema koro ne osayo mondo omiye kata
raum (baranget). Omiyo mor mane omor godo ne orumo, to owadgi ema
koro winjo maber. 131. Nyathi
mioro ema yieng' Riwruok kod sinani ema nyalo miyo iyud gima idwaro.
Pile nyithindo ma olokore mbara riany ok bed machiegni gi jodongo nimar
wigi tek. Omiyo gweth imiyo mana nyathi ma jaote. Kata
chiemo odong’ matin to nyathi ma jaote ema imanyo kuma nitie. 132. Ng'ama
oyieng' rabuonde wang' Kain kod muandu mang'eny to samoro wiyi nyalo wil ni
ong'e joma chandore. Mana kaka ng'ama oyieng' wiye wil ma rabuon wang'
nikech oparo ni ji duto ne osechiemo. To ka dipo ni kech kidhi to nyaka
ibed machiegni gi dho kendo, ng'ama
oyieng' to loko ng'eye ne dho kendo nikech kata rabuon owang' to obiro
tedo moro, to ja-kech to nyaka kung' matin ma entie godo esechego. 133. Nyathi
moyieng' nyalo wang'o dero Pile dhano paro mana gima kawuono moloyo ka weche
beyo kendo giwinjo maber. Mana kaka nyathi bende ka osechiemo moyieng' to
nyalo paro ni oyieng' nyaka chieng' ma koro ok oparni kiny bende nochak
ochiem kendo. Dero en kar kano cham omiyo ka iwang'e to tiende ni
kech biro chamo jodalono kuom thuolo mabor. Ngeroni puonjowa mondo wabed
motang' kuom gik ma watimo kendo wabed jokungo moloyo ka wabedo gi adiera
ni ich bugo kiny bende ibiro mana dwaro chiemo. 134. Nyathi ma
swekore (swedore) e ot kia gima timore oko Loso kendo bedo kama joweteni chokore nyalo miyo iyud
weche kod rieko manyien kendo ibed kod mijing'o kuom tichni mapile, moloyo
kain kod osiepe ma tiyo matek. To ka ilokori "ja-dhako achiel nyiek
dhako" to ibiro mana oyo mach but dhako chweya, mana kaka nyithindo
ma itamo ni ok tuggi jowetegi ok ong'eyo gima timore oko mar odgi. Ngreroni puonjowa ni dhano puonjore nyaka tho omiyo
penjo to e ng'eyo. Ere kaka inyalo penjo kaok iwuoth gi joweteni? 135. Nyar
rachiero ogoyo bul otucho Joma fwambo weche mag miriambo gin joma ok ong'eyo
adiera mantie kuom wachno. Mana kaka nyar rachiero bende goyo bul ma
otuchi nikech ok one kata bul chiegni barore. Ja-miriambo bende paro mana
ni gima owachono ni kare, kendo ok ong'eyo yo ma onyalo pimo godo wachno
maler omiyo ooyo e ndere kata gima okia. 136. Nyawang'a
ja-Karabondi Ngeroni igoyo ne ng'at ma medo wach kendo dhoge ok
ling' gi wach. Dhoge chalo opil mach ma wang'o piny ngima. 137. Ng'ama
chiemo gi muofu mayiero kama chwe Pile jotelo mag piny mayo joma odhier nikech gi ong'e
duol mar penjo. Kik ima nyawadu matin ma en godo nikech in kod nyalo, mana
kaka muofu bende iwene mana choke nimar ok one gima lweti otingo. 138. Nyabondo
moher oyieyo kidek ng'ado E piny masani ka ichiko iti e redio kata ka isomo
oboke (gaset) moro amora to iwinjo mana ni joluo duto oriwo Amolo Tinga
lwedo mondo okaw loch Kenya, to dak uparie ni puothi ma ipuro bende nyalo
bayi maok ikayo chambe! Bende uneno ka oyiech nyakosi moro lidho? Ngeroni
puonjowa ni mondo watang' kuom wasigu e seche ma waloso chenro moro amora.
To nikech ng'at ma uhero kendo udendono nitie jo-mibadhi ma ok oyie kode,
kendo gidwaro mana keye mel. 139. Nyambura
chunye ariyo Nyambura en le maber ahinya kuom neno kendo kuom bedo
godo ei ot to kendo en kod hera kuom dhano, mak mana ni ka chunye okethore
to onyalo bari ndasi kod kecho kata gwari gi koke. Ngeroni igoyo kuom joma kutkut, kendo gin joma
wuondore e wang' oganda ni giber, to ka gimoro otimore e kindi kode to
diwuore gima ne punda oneno e bur bala. Omiyo tang'uru gi joma kamago
nikech inyalo moko e obadho (otegu) mikia kore. 140. Njuki
ipoko to imuodo Paro
mar dhano en mana kaka in ema idwaro iwuon, to onyalo bedo gi berne kata
rachne. Mana kaka Waindi nigi ngechgi moro ni "ong'e gima rach kata
ber pachwa ema miyo obedo kaka en". Tiendeni paro nyalo ketho gima
ber kata nyalo lose ma obed gima wang' gombo neno. 141. Ng'ini ng'ini sombo Yot
mondo oganda oyak gima ok luchgi ochotie mana kaka ng'ni ng'ini bende
nyalo monji kendo keth gigeni mathoth gisombo mana matin tin nyaka rum. 142. Nyang' omi amiya Ka
iyudo chandruok moro matin kata maduong’ to kik iparni ng'ato ema omiyo
gino otimore samoro in ema idwaro kendi, mana kaka ng'at ma ka oseluokore
e dho wath to korka obuk tarore e wi lwanda, koro ka nyang' di maki to
ng'ama ibiro ywagne? Kata ka idhi goyo simbi to ka olonyi nikech iong'e
gima inyalo singo to kik iywagne nyawadu, in ema idwaro kendi Ka
dipo ni ne ok idhi but wath to nyang’ dine ok omaki, omiyo ngeroni
puonjowa mondo wabed motang' kik wa ywagne jowetewa seche duto ka gimoro
otimorenwa, en dwarowa wawegi. 143. Ng'wen ne ogalo dhako mane dhi por Ka
idwaro timo gimoro to chome mana tir gimoro nono nyalo sieko ma lal pachi
mana kaka ng'wen bende ne ogalo dhako mane dhi por. Ng'wen gin kudni moko
mafuyo gichalgi adero kata agoro ne joma odak egweng'e kaka; Kabondo,
Kamangambo, Kanyamwa kod gweng'e man milambo to olony kodgi. Dipo ka gweng'
ma iaye bende ise nenogi! 144. Nindo
notero jater ka pok otero Chon e piny luo kane wuon dala otho to imanyo ng'at
ma nyalo tero dhako ma oweyo mondo otiek kweche mag dala, to ka dipo ni
ng'atno ok otimo tije mar tero e seche ma idware to onyalo miyo dala bam. Ngeroni puonjowa ni e pinyni ok ing'eyo gima nyalo
timoreni, onge adiera ni gigo ma wadwaro timo biro bedo kaka wachano,
chenro nyalo bare mana kaka agwata bende nyalo bayo dhogi ka idwaro kuoto
nyuka mi opukre oko. Ka koro jater ema nindo otero but tich, ma ok otimo
tije, mano doko tim! 145. Nyako ber
gi kawang'e to piere to owang'! Agulu ber gi oko to ok ing'eyo gima oting'o, el iye
mondo eka ine berne. Nitie oganda moko ma ber kuom loso to kido mopando to
lich ka kama oywech onywole. Kuom yawuotwa ma ohero sero nyako nikech ber
mar neno, mani en puonj mondo kik iparni ber mar wang' ema miyo inyalo
yudo dhako mondo ilos godo yor keny. Kido ema loso dak, to ok ber mar neno.
Jaber jaula. 146. Nyiero
migeng'o mit moloyo moyaw Gik ma ok oyiene ji timo ema pile dhano temo mondo
otim, mana kaka terrwok gi dhako man gi chwore kata dichwo man gi chiege,
en gima rach to ema iyudo ka dhano ohero timo. Ja-thum moro yande oweroni:
"atemo matin to mit ka chi akwala, atemo matin to mit ka chi atera,
ayaye kong'o ni mit...". Ngeroni puonjowa ni ber itim gimoro e lela moloyo
apanda nikech pile gik ma igeng'o ka owuok to chal dho ko mang'we. Kidwaro
nyiero to kik itho dich wuoye awuoya matek mondo orum. Tiendeni ong'e
richo matin gi maduong'. Nikech pile jachien idho dhano mana e gik mogak,
kendo ema neno maber ne wang'. 147. Nyathi ok ma ngeta ne Ng'ato
ka ng'ato nigi michne kata pokne ma ok onego tuone kata maye. Ka ineno
nyathini odolo nyang'e tugo godo to kik imaye kendo iwit gino ka iparoni
oketho seche. Ngeta en koth yien moro mopadore matin to pile nyithindo ja
tugo kode. Ngeroni
puonjowa luor kuom oganda duto matindo gi madongo, nikech ng'ato ka ng'ato
nigi pokne obedni otin kata oduong'. 148. Nyodo ne
okonyo omboga Tichni
kata timni maber ema chieng' nogoli e masira kata e chandruok. Omboga kaka
ung'eyo en alot ma jaluo ohero chamo ahinya, to en alot ma nyalo metni
piyo piyo mi ite bed mang'eny bang'e to ogolo kodhi ite ing'wedo kapod
oyom yom eka omit, e seche ma wuon puodho pod ogalore to oyudo ka koth
omboga ema koro oloyo ite gi ng'eny omiyo koro ok onyal ng'wedo ite e yo
mayot. Nyithindi
minyuolo ema chieng' moro nokonyi ka koro iseti to anyuola dwaro yako
gigeni, kendo gin ema gibiro miyo kari dhi nyime nikech nyikwayi pod biro
mana loso nyingi e ndalo mabiro. Ne joma ok onyuol to kargi lal nono, mana
kaka omboga dine we golo kodhi to dine wuon puodho ojwero ite nyaka odong'
chogo nono. 149. Nungo piny kirom Ong'e
ng'ama nyalo bedo gi gik moko duto, loch osiko mana kaka piny bende gikone
ong'e ng'ama ong'eyo. 150. Ng'at man'go ja oyiem Pile
jomwandu ok odewo jowetegi. Chandruok mak owadu ok moni nindo. Kata ineno ka owadu ok nyal chulo ne
nyithinde sikul fis ( pesa mar somo) to ok idew, iwacho mana ni to
ng'ane gini to wigi nindo, dak oti matek kaka jowetene ma moko? Kare ok
ing'eyoni hawi kirom. Sunga ema ihindo kar ratil, mag pinyni to rumo...! 151. Obaro nyar
Wasare mane obaro gi thum odhiye simba (mane
bar dhi e liend guok to we liend dhano) Timruok ng’ama ong'eyo ahinya nyalo miyo itim gima
gala gala, mana kaka nyar Wasare kar mondo openjo tiend wach to olokore
ming'eyo mi ochomo mana simba, ngeroni nitiere tieng’ diriyo jomoko
wachoni ne obaro odhi e liend guok to jomoko bende wachoni ne odhi e simba,
to duto gin kod puonj achiel ni ber nono kendo yudo tiend wach moloyo
rusruok e gima ikia kore. 152. Osuri oumo
mang'eny Mier ma wadakie nitie timbe mopogore opogore, to welo
ok ong'eyo adiera mantie, mak mana jo-dala wegi. Mani nyisowani, juok ma
iiro ka ng'ato ok inyal ng'eyo. Osuri en kede moro mane iketo e wi ot
mondo obed kaka ranyisi e chik Luo kendo ne ok nyal um tado mi tur osuri
ka wuon dala onge. Kaka osuri en e wi ot tir dine obedo gi wang'e to en
ema onyalo nyiso adiera matimore e odno. 153. Ondeyo
ng’ang’ to Onyango budho E piny ma wadakieni nitiere oganda moko ma ohero
chamo luch jowetegi to budho abudha, kata kamano nitie joma bende tiyo
matek to ok ne ber tichgi nikech jochiemo ng'eny to jotich tin. Onyango gin oganda ma tich teknegi, gin e oyundi ma
ka inyisoni odhi kulo to oyudi ni tienda lit, oyudi ni bichiem oyundi ni
sese se... Ondeyo gin oganda
ma tiyo matek. Koro penjri nito in kanye! Ngeroni
parona mana gimane otimore Asumbi Katholik Misen higni apar gi wiye moko
mokadho, kuom pate (jodolo) moko ariyo; achiel ne en jasungu to machielo
ne en jaluo, gimane otimore ema: Jaluo ne ok ohero tedo to jasungu to ne
osiko mana ka loso gago pile ka pile. Chieng’ moro achiel ne jasungu
onyiso jaluo ni mondo olos gago to osiko mana ni ool to ndawa ema ofuong'o
ok odwar tich, ne ochopo kama koro nyawadgi ochako tedo to kobukore ni Ondeyo
ng’ang’ to Onyango budho, bang'e chiemo ochiek kendo osudo e dho
mesa kendo obeto kuon molung'o kado pep. Kuom
ndalo mogwaro ne osebedo ka otimore mana kamano, to jasungu ne pod kia
tiend ngeroni, mit ne openjo jago moro mi olerone tiende, mit wuod Luo
chieng’ machiel obukore mana ni Ondeyo ng'ang'..... to ka dhoge pok
olwar to apat mane oyudo e lembe mi wang'e omil simonde-simonde mi wach
orwenye, aaye kanyono ne ok ochako orumo wach kod jasungu kendo. Mani
puonjowa ni kik icham luch joweteni kuom ndalo mang'eny to dhogi ema ipako
kar wembe, mit ki chieng’ moro irom gi mak olwer; par gimane otimore
Asumbi....! 154. Opuk ogo e pige En
ngero ma igoyo ka ng'ato osebedo ka ji ok nene ka gima onyalo timo gimoro
maber kuom hawi ka oyudo
thuolo mar timo gima olonyie ahinya kendo otimo gi nyadhi kod sunga
miwuoro, ma oganda duog hum nono. Mana kaka opuk bende inyalo neno ni
oling' e ding' pi kendo oneno mool ahinya, to ka dipo ni inyume e pi ni
mit kodek tho, to ok inichak inene kendo. 155. Osiepni en jasiki (jawasiki) Mana
kaka osiep wuodwa ma rahuma chande ne ondhoge, kar kelone nyamburko kaka
ne gi winjore to okete mana e lwet jo miganga, mi ne gikawo chuny wuodwano
mana ka tugo. Ngeroni puonjowa ni mondo watang' kod osiepe nimar ginyalo
ndhogi apoya nono. 156. Osieko ni ngeny nyar kawuono Oganda
moko nitie ma kata kama ne ok ogwele to osieke asieka kendo ka oyudo ka ji
kawo gago to en ok openji, odonjo adonja mana ka "ja kanyono guo
Ang'ang'o" ma en ong'iyo gi ng’ato ang'ata moromo godo. Mano
bende doko tim kama ok oluongie to ithurori athura kendo ionge kata gi
wich kuot! Odiechieng’ ka odiechieng’ bende ruu mana gi mare...! 157. Odidi (odit) ilunyo kar tinne Odidi en winyo ma tin ahinya, kendo ka jo-kwath
ne omake to kata otin kamano to nyaka lunye alunya kata obedo ni ok oromo
kata lemo achiel mar gweno. Kata gima dhano ok ne berne kik icha, chieng’
moro berne nonen; koda otin koda oduong’! Tiend ngeroni chal kod "tin
tin ok en midekre" kik icha gimoro nikech otin nitie kama onyalo
konyo bende. Moloyo jo-mwandu ja chayo gige jo-chan nito ng'ane gini gi
bende nigi gik ma inyalo pim gi ma moko? Nikech en kod gik ma oparo ni
dongo moloyo. Ng’wenyo
kuon pogore jomoko waro war tado to jomoko waro war gama.... Ngeroni puonjowa bedo ma mor kod matin ma wan
godo. 158.
Osiep ma ngita gi del Ngita
en kit rudho del omiyo ok inyal pogori kode ka idhi luokori. Nitie osiepe
moko ma ok nyal pogi, mana kaka nyako ma oketho wuoyini to in bende iketho
nyakone ok inyal pogori godo ma kata obedo ni ose dhi ka tedo to ka dipo
ni uromo to iwinjo mana ni to bende iparo ma nene? Miyo pogruok bedo matek
ahinya nikech uchalo joma opon kanyakla. 159. Oyieyo
mathoth ok kuny bur Jopuonj
ma ng'eny ne oketho Kabete, kane ochopo ni koro odwaro ger kar tiegruok
moro ei Nyakach machiegni gi Nyabondo to puonj mang'eny ne odonjoe mi paro
okethore, kuom mano ne ochak oger kar tiegruokni e boma ma Nairobi. Kadi
ne jo ng'ad rieko gi tang' chon to dine gi loyo wachno, mi gi kwedo pach
jopuonj go. Kata
tedo bende ka ji adek kata ang'wen omako dho kendo achiel to nyaka inge ni
mit ka tedo nokethre nimar ng'ato ka ng'ato nigi pache. Omiyo direp
nyamburko bedo mana ng'ato achiel to otingo dhano ma galamoro. 160.
Ondiek ok nyier nono Gimoro
ok timre nono nyaka bed gi gima omiyo. Mana kaka otoyo bende ka iwinjo
kawuoyo lak to ing'eyo ni yilo nege. 161.
Ogwang' iwito gi lawe Nyambura
ka otho to kata piene ok gur, iwite awita kod piene. Onge
kata ng'ato achiel ma nyalo wacho ni nitiere nyambura ma piene ber kata
punda ma inyalo gur piene. Gima rach ijwango ajwanga nikech onge berne
kata matin. 162. Ong'er ne
odwaro ip mabor Timbewa
ema biro luwo bang'wa, gima ilamo emano miyi; ka timbeni beyo to mago
emano luwi, kain ja mibadhi to mano emano luwi. Omiyo gimoro amora ma
itimo e wang' pinyni to bed ka ing'eyo ni chieng’ giko to ibiro yudo
pokni; kata ber kata rach. 163. Obudha ne
ogalo Kanyikwaya Kanyikwaya en gweng’ moro ei Gem, Siaya. Kane
ochopo ni onego ji oikre mar dhi wuoth to kuom hawi marach ne pod giparo
ni onego gitiek maling' ling' korka gi wuogi. Nobudhore ma wich owil gi
chenro mar wuoth. Mani chal kod pakruok mar wuodwa moro ma jo thum
ma migosi ahinya miluongo ni Opiyo Jakabudho; opakore ni en Jakabudho mane
obudho wuon miaha ma wuon miaha oduogo ochich ni to obudhore ma nade...Kaka
ung'eyo ni miaha chon kane okel to kayuoche ne yuoro budho, kendo gi yudo
thuolo mar loso kod yuorgi. To kata kamano ber budho mabedo gi gikone
mondo wuon miaha bende oyudie thuolo mar bedo kode. 164. Otoyo maluor ema ruu Ng'at
ma oritore kendo nono weche kapok otimo ema dak among'a, to jarikni
jamuod nyoyo gi kuoyo. Otoyo ma owuor ma mako jamni e kor gweng' ok
dag aming'a, nikech chieng' moro piny no ruu ne oko mi oganda yuorne gi
tonge, kendo keye mel, to nyawadgi mane odok e thim chon chande to otony. 165. Oher! Oher!
nyar Mitambaa kidhi kucha ka nong'eyi Jogo
ma omako kombe madongo e migepni, kod kidienje mopogore opogore nyaka
bedgi ng'eyo matut ni luor ema nyalo miyo tichgi odhi nyime, jatelo nyaka
luor joma otelo nigi kor ka jogo bende nyalo luore. Kata
Amolo Tinga ma joluo puoyo mokalo ka dipo ni ok oluoro oganda to berne
nyalo lal nono mi nyiero wuogie. Omiyo luorri iwuon mondo oganda oluori.
En puonj ma ing'eng'o godo wang’ joma paroni gin ema nyaka lamgi korka
dhano nyalo yudo konyruok. 166.
Ondieg thuru chami weyi Wat
opogore gi osiep nikech chopo sama osiep orumo, wat to ok rum ma kata ike
gi owadu ma ok umodhru pi to ka tho ochopo to inyalo dok chien mi iwachni
ma en rembwa ok anyal wite oko, to osiep to ka orumo to oke chuth ka dher
ariemba, ma wuon akawo. 167.
Oketo kore chi Nyang’onye otuo Mani
en ayany ma iyanyo godo jogo ma joket korgi kata e gima gikia tiende kata
wiye, nitie oganda moko ma ohero mana timo gimoro nikech oneno ka ng'ato
timo. Ok en tim ma kare ka itimo gimoro nikech ineno ka Jaduong' Abila atimo
kata nikech Mig. Odundo timo koro in bende nyaka itime atima. Ngeroni
puonjowa bedo gi lony kuom gik ma wa wacho kata ma watimo. 168.
Otonglo nonego Otondi nyar Seme Gombo
mwandu mar pinyni nyalo miyo ibed kod ndalo ma chwok e pinyka, mana kaka
otonglo nonego Otondi. Bed ma mor gi matin ma
Obong'o Nyakalaga opogoni. Pinyni ok sikie kata omiyi mana mwandu ma
opong'o dero to chieng’ ma itho to duto ibiro weyo, koro ere dwaro gima
ok inyal neno berne? 169.Oyieyo
mothitho ema igonyo Kaka
ung'eyo e pinywa mar Kenya ji osebedo gi lweny kod sirikal nyakane wakaw
loch e lwet wasungu nyaka sani pod wan mana gi lweny mar yudo adiera kod
yangruok, moloyo wan joluo pok waneno ber mar yudo ohuru. Omiyo seche duto
iwinjo ni jaluo ema omaki ka dipo ni weche mag loko sirikal owuok. E higa mar 1982 nene omak yawa madong'o kaka Ochuka kod lange mi olal
miru. Ngeroni puonjowa ni ka omaki mi orwaki e od
ang'ech to ichal mana gi oyieyo ma otegu omako omiyo ywakni kod mar
ogandani ema nyalo miyo iyud resruok mi gonyi. Nyocha uwinjo kendo usomo
kaka ywak oganda nyocha omiyo ogony jaod bura ma Rangwe Mig. Ochuodho
Shem.. Kata ka jo maundu omonji to nduru ma igoyo ema
nyalo miyo ji yuor mapiyo piyo, mi iyud konyruok. 170.
Ogwang' chamo to tho rome Hawi
biro bang' tich matek, mana kaka ogwang' bende ka dwaro mako gweno to
nyaka oyor mana tho. Ng'ich mar tho wapimo mana gi chandruok ma iyudo ka
imanyo gimoro; nyaka ibed gi kinda kod sinani, onge gima biro mayot. 171. Oru maloyo
yie rombo gi thoth (ng'eny) Onge
ng'at ma nyalo kwano kata paro gigo duto mosetimore e ng'imane duto nikech
piny koru to oru gi mare kiny bende machielo. Omiyo ipime mana gi yie
rombo nikech ng'enyne kendo ok yot mondo ikwan yie rombo. Ngeroni puonjowa
ni piny ochwere, kendo onge gikone. Kata gigo matimore ne dhano e wang’
pinyni; obed maber kata marach to ok mon piny ru. 172. Oroma ka
puoth rangach Puoth rangach ka oduma ochiekie to ok inyal tamo jo
kwecho nikech inene gi wang’ duto kata jamni kowuok e dipo (kul) to
ochomo mana puoth rangach, omiyo obedo matek rito. Ngeroni igoyone ng'at
ma timbene ojogo ji, ma kata itimri nade to ok onyal konyo. 173. Osiep tho
to wat to osiko Owadu
kata nyameru ok nyal witi ma kata obedoni ok umodhru pi, to chieng’ moro
biro chopo okang' ma nyameru kata owadu ema konyi ka wasigu odinoni. Mana
kaka ne asewacho e ngero moro ni "ondieg
thuru chami to weyi". Osiep mewo mana kaka chieng’ bende chako mos
mos gokinyi to bedo ma mor mor kar sa onyango to ka piny chopo odhiambo to
obedo mang'ich. Gimoro matin nyalo miyo osiep rum kata negruok nyalo
wuokie. Mano ok onyiso ni wede to ok negre; ooyo, ngeroni nyiso wa ni yot
mondo osiep orum to wat to osiko nikech ok nyal nyuoli diriyo ngang',
osiep to inyalo loko miyud machielo 174.
Oigla geto kabange Ng'ato
ka ng'ato temo mondo obedi e rang'iny ma malo obed e yor tich kata telo
mar piny, ruodhi temo dwaro loch nikech gombo mar pinyni. Kata e sikul
kuonde ma nyithindwa some gi temo somo matek mondo gi yud namba achiel.
Oigla en agulu moro matin ma itede rech kata alode mopogore opogore, to
kabange to en thuon dak maduong’; koro tin mar ohigla miyo ogombo bedo
maduong’. Ngeroni puonjowa ni dwaro mar chuny dhano en ni mondo obed e
rang'iny ma malo kaka nyalore. 175. Pora pora yuom katalang' Ngeroni igoyo kuom jogo mohero poro kata timo
gigo ma jowetegi timo, kaka katalang' kechogi yoka iwe, moro ka moro kecho
mana machalre. 176.
Rieko chando jomariek Jogo maparo ni riek ema rieko chando, kaka
oganda moko dwaro ni mondo opiem gi chwech Nyasaye, kendo gitemo kaka
ginyalo. Gima
ikia ok chand pachi (chunyi). Omiyo jogo maparoni ong'eyo ema rieko chando
wigi. 177.
Rasundu thone tek Ng'ato
nyalo bedo matuo ma chunye ema gudo to mano ok onyisoni obiro tho, jogo ma
ji gombo ne gi tho ok tho piyo. 178.
Ring'o olokore ler Gino
miparo ni yot nyalo lokore wach ma ratipo (maduong’). 179.
Rapemo (Ruoth) nokecho ombwanda Wamlare Gima
ineno pile ok inyal ng'eyo berne, to ne ng'ato nono onyalo bedone manyasi.
Chogo migweno iwito nyalo yieng'o guok, kik icha gimoro kata obedo ni ok
ine berne kamano. Samoro gino migeno to nyalo bedo marach ne ng'ato.
Ngeroni puonjowa ni ber gimoro opogore kuom ng'ato ka ng'ato. 180.
Ratego omako dhiang' rachiero logo komiyo wang'e Puothi
ma ipuro ok inyal chamo chambe, nimar jotich tin to jochiemo ng'eny. Jo
nyawo pile chamo luch jowetegi, mana kaka rachiero logo remo to ok one
kaka nyawadgi luya chotne, ka dipo ni oweye godo to bende ok onyal kata
mana duodo dheno. Ka
wang'iyo pinywa mar Kenya onge jogo mose chandore maloyo joluo e loch mar
Kenyatta kod Moi ma koro otamore weyo loch sani. Kata obedo ni yawuot Luo
moko oriwore kode to nyaka watang'uru, kik waduod dhiang' to rachiero logo
remo komiyo wang'e. 181.
Ru ruath e mewone Jodong'o pile nyaka waluor nikech giseneno
mang'eny kuom mano paro ma gin godo nyalo konyowa kuom ndalo mabiro. Ruath
kaka medo dongo ekaka obedo machwe; pong' ruath e tekone. Pile ka iyiero
ruoth to nyaka iwinj ka ji penjore nito jagono hike adi, ka otin to iwinjo
mana ka oganda ng'ur kode ni dipo ka loch otame. 182.
Sembe rombo ipimo gi nyawadgi Gimoro
ka gimoro ipimo mana gi nyawadgi, obed marach kata maber to nyaka pime
mana gi ma nyocha osetimore. Gima rach, rachne neno nikech
ber ma ji oseneno kuom ndalo mokadho, to ber bende ineno mana nikech rach
ma ji oseneno. Ka onge gima ipimo godo gimoro to onge kaka inyalo wachoni
orach kata ober. Sembe im ipimo mana gi nyawadgi nikech achiel nyalo
bedoni duong’ maloyo machielo. 183. Sinani e lweny Kinda e ng’wech, onge gima biro mayot, nyaka
iket chunyi kuom gima itimo. 184. Sunduswaye En
ayany ma iyanyo godo jogo mohero timo timbe maok ochopo kare. 185.
Thuol odonjo e koo Ka thuol odonjo e koo to nyaka par mana paro
maber ma inyalo gole godo maok koo otore kendo thuol bende ok okayo
jagolne. Paroni itiyo godo ka ng'ato ong'adne bura to burano nyalo hinyo
achiel kuomgi kata gin giduto. omiyo imanyo paro ma nyalo konyo loyo
wachno maok okelo pek moro amora. 186.
Thuond gwen ariyo ok ted e agulu achiel Ji ariyo man kod rieko maromre ok nyal ket e
tich achiel. Mana kaka Ker Moi wiye nowil ni e piny ma ngima Kenya kende e
piny man kod ministers ariyo e kom achiel, mano en mana kaka itedo thuond
gwen ariyo e agulu achiel, onge paro moro maber ma ginyalo golo to nikech
ng'ato ka ng'ato paro mana ni en ema ong'eyo moloyo nyawadgi. 187.
Tiriri ywak nyatawo Nyatawo en winyo ma gotieno eka oneno to ywakne
pile oyware, ma ok rum piyo. Itiyo kod ngeroni ka gimoro timore ma onge
gikone, kaka loch ang'enge mosiko mane jo-kaburu otiyo godo jo Afrika ma
milambo. 188.
Thin thin ok midekre Kik
icha ng'ato/gimoro ni ineno ni otin kata ni onyap dipo ka berne kata
tekone obuogi ma iyud wich kuot kayiem. Apuoyo tin to goyo rude...! 189.
Timni e nyingi Gima
itimo ema biro loso nyingi ka timni rach to nyingi ema kethore. Tim ema
miyo ng'ato nying'. 190. Tin ok en fuwo Bedo ng'at matin ok en fuwo nimar nyathi bende
nyalo puonjo wuon, kata bedo jatelo ok ochuno ni nyaka yier mana jaduong’
mang'ongo, ka dipo ni nitie rawera matimne ni kare kendo oromo tayo
jodongo to bende inyalo mana miye ombulu, kuom ranyisi; Orengo nodhi e od
bura maduong’ mokwongo kaen gi higni manok ahinya, kendo en emane obedo
kaka ng'at ma hike tin ahinya e od bura. To mano ne ok omone bedo jatelo. Kata obedo ni bang' ndalo manok nogoyo
kuot piny ne nyamreche nikech tich ang'enge mane idwaro tiye godo. Mar
ariyo an kane achako puonjo joluo ngeche to oganda mang'eny ne ochako
ng'ur ka gipenjore nito mano to oa gi kanye, en jaduong’ mane maok
wang'eyono? An awuon ok ang'ongo ruok en mana chir kod ngwono. Sani koro
ji somo wechegi nyaka jodongo ma mbas wuora kendo gipuoyo. Omiyo tin tin ok en
midekre. Odidi ilunyo mana kar tinne, apuoyo bende nyalo puonjo liech. 191. Tuk dumbe dumbe mit ne nyithindo to en ywak maduong' ne joka ogwal
Ka
nyithindo tugo e yao (dago) en mor maduong' ne gin giwegi, ogwal to
ywagore ma ode tiende to owe ng'ute, kaka otimre onge! Nimar mor mar jaluo
e mbuyi mar jaluo dot kom ok en mor ne jamwa ma ok nyal some kata jaluo
molala ma dhogi orwenyo wacho mana ni mago to ketho seche, koro an awuon
ere kaka anyalo kawo thuolo mara mar ndiko to ng'ato wachoni tugo! en mana
kaka nyathi ma tugo dumbe dumbe to ogwal wachoni mano masira ma ratipo.
Chalo ng'at ma ogedo e kor liech to ka liech ochopo to muko odno koparo ni
mano en mana bungu moro ema odino kore, kendo ochako manyien, nyithindo
bende leng'ore mana e od ogwal kata sama ogwal dwaro yueyo mos...! Ngeroni
puonjowa ni wang’ neno mopogore, paro bende paro mopogore kuom ng'ato ka
ng'ato, mor mar dhano ka timo nyasi maduong’ en yang'o dhiang' kata im
to en ywak maduong’ ne joka le nimar gin ema inegogi. 192. Wang' mikudho ema gawi (chiero ma ithiedho ema
gawi) Konyo
ji ber ahinya, mak mana ng'ano ma ikonyo ema ndhogi, mana kaka Mig.Tom
Mboya nokonyo Okuche, bang'e to gi chiele gi lisasi kayiem nono, wuod Seda
bende mana kamano, Mig.Oginga kane ose konyo Kenyatta to bang'e olokore
kode tung' mosuo. Ka
igolo ne ng'ato gimoro e wang'e to wang'no ema obiro gawi godo. Kata
sani Raila Amollo temo konyo jo-Kanu matek matamre gi
nono, kuom hawi marach ginyalo turo oseke kato giwachoni math orumo...!
mana
ka gisewuok e ngegu. Omiyo joluo nyaka tang' gi onjelo nimar rieko mane
gitiyo godo Lwanda Magere pok wich owil godo. Kata e mier kuonde ma
wadakie donge ineno ka nyathi obalo kod jonyuol bang' ketho pesa mang'eny
e yor tiegruok. Kendo koro owachoni en ok onyal konyo jodongo gin bende
ginyalo mana manyo margi giwegi. Kane onge jonyuol bende ok nonyal chopo e
okang' ma koro entie sani. 196.
Winyo bende uyo to ka aye to piyo Gimoro ka gimoro bedo gi gikone, onge gima siko. 197.
Winyo ka winyo ni gi ywakne Ng'ato
ka ng'ato ni gi pokne, omiyo kata ng'ato lawre kodi ma nade to ok onyal
mayi michni. Mana kaka winy odak e bunge to ywakgi pogore opogore, moro ka
moro ywago mana ywakne owuon. 198. Yie ok neg
ji duto Masira
mar tho nyalo juko ji mathoth, to nyaka ng'ato achiel tony. Ngwono mar
Nyasaye onge ng'at ma nyalo fwenyo. 199. Yie gore
piny ka chigni gowo Nitie
yie tieng' ariyo "Yie" ma kwang' e nam kod "Yie" mar
chuny/pach dhano, yie ma kwang' e nam nyalo gore piny e dho wath ka
chiegni gowo ma neg oganda buora. Chuny dhano bende nyalo jok ma gima
nyocha ose geno timo bare, Keny bende nyalo kethore e odiechieng’ ma
wuon kisera ochano, ka nyako oloko pache. Dhako ma yach bende nyathi nyalo tho e iye ka
odong' juma achiel kata ndalo ariyo. Kik
ibed ma mor gi keyo mapok ichopo nikech kwer nyalo tur ma puodho nind gi
buya. Ber
mondo wabed gi yie motegni kuom gimoro amora ma watimo nyaka giko. Kik
chunywa jogi.... 200. Oyundi ni dhi kulo, Oyundi
ni tienda lit.
Oyundi
ni dhi puodho,
Oyundi
ni tienda lit.
Oyundi
ni dhi rego,
Oyundi
ni tienda lit.
Oyundi
ni dhi tedi,
Oyundi
ni tienda lit.
Oyundi
ni bi chiem,
Oyundi
ni sese se.......... Thu tinda adong’ arom gi bap joka nera.
(PINY OSIKO TO OK SIKIE.....) NYIKWA RAMOGI MANO EMA KELOWA E GIKO ABICH NGECHE;
MED SOMO KODWA...... DAHER
WINJO PACHI IN BENDE.........! "winyo
bende uyo ka aye to piyo....." NYASAYE Kane wasungu pok obiro e piny Luo ne wan gi yie kuom
jachwech kendo wuon chik ma en Nyasaye Nyakalaga. Kochakore higa 1882
wasungu nochopo Mumias kendo ne gikelo din'gi, mano nomiyo joratenge wigi
owil gi kit dakgi, nimar jarachar nokelo gik mathoth mane wanyalo
konyorego, kaka; lewni, masinde mag rego, sikunde, osiptende kod ma moko.
Kendo ne gi temo lando wach Nyasaye ka giwacho ni nyaka iyud batiso e
nying' Yesu Kristo eka ng’ato nyalo donjo e piny polo. Mano ok adiera
ngang' polo en mar ng'ato ang'ata mane ochwe gi teko Obong'o Nyakalaga
koda in ja Kristo, Islam, kata joka-Rabudi to waduto wabiro tho kendo
timbewa ema biro miyo wanayud
ngima mochwere e piny Ruoth Nyasaye. Nyasaye
odak e chuny kendo en kodwa ndalo duto. Wasungu
odonjo Kisumu higa 1896 kane ochopo higa 1899 lweny moro nochakore e kind
jorachere gi joluo ei Uyoma kendo Bwana Obilo nonego jowa mathoth ahinya
mano wiwa kik wil godo. Loch nanga nogero Karungu higa 1903, Kisii 1907.
Karachuonyo, Mumbo gi Kabondo nopog owuok e distrikt ma Kisumo kendo obedo
e bwo Kisii distrikt higa 1908. Jo-Misen (missionary) nodonjo Kaimosi higa 1902,
Maseno higa 1906, Gendia higa 1906. Mano e kaka jorachere
nochako donjo e piny Luo. Joluo
e piny mangima ni gi geno matut ahinya kuom jachwech oganda duto kendo gi
dende gi nyinge mopogore opogore; ji thoro luonge ni; Nyakalaga, joluo
newacho ni Nyasaye en chuny nono oonge ringruok kendo olak e ringre dhano.
Mano nyisore maler ni entie e chunywa. Kuom mano nyaka warit chunywa ka
watimo gigo mowinjore eseche duto ma pod wan kod ngima mane wuon chwech
omiyowa nono. To mano ok omono timbe maundu betie nimar chuny dhano nitie
gi gombo mopogore opogore, gombo nyalo miyo wiyi owil gi Nyasach kwere mi
rwak jachien e chunyi. Jomoko
dendo Nyasaye ni Were; tiende ni wuon ng'uono kendo wadende adenda gi
wende mamit ka wapake nikech tich ng'uono ma osemiyowa e ngimawa kaka
nyithinde. Wuon Kwere tiendeni Nyasach Kwerewa kendo mago wanyalo neno e
ranyisi mane osetimo kotayo kwerewa nyaka ochopo kama sani wadake ei Kenya
gi Tanzania, kendo unyalo paro kaka nogolo Oyango, Mosi kod Ongiri e lwet
jowagunda mane dwaro negogi e od twech ma Kismayu. Nobiro e kido mar
Nyakoyi motayo yawuotwagi nyaka ochopo e piny Luo. Noreso dhako ma
jang'wono mane orwako Adikinyi e dala jo-Kiseru mane nitie e dho-wadh
Simbi Nyaima, joma moko to norumo pep. Nokonyo joluo loyo lwenje mathoth
kane wasigu monjogi. Waluonge
ni Ohinga Lwanda Ratego, tiende ni (odinonwa) ogeng'onwa wasigu kaka
ohinga mar dala geng'o jomaundu (wasigu) manyalo monjowa. Nyasaye ma
jachiwo tiende ni omiyowa gigo duto ma wakwaye gi chuny mang’won. Joluo
dendo Nyasaye gi nyinge mopogore opogore machalo kaka; Obong'o, Ngire, Nyadenda, Ogonya, Wang'e ogoyo thole, Laktach lak teche,
Ohinga, Lwanda, Wuon ji, Wuon Kwere, Ja mirima, Jang'wono, Jahera,
Nyakalaga, Janeno, Wuon ogendini, Wuon lowo, Hono, Ratego, Jalweny, Polo,
Piny kinyal, Wuon oru, Ruodh Ruodhi Wang' chieng' kod ma moko. Ji
thoro lemo seche mag okinyi kod odhiambo ka chieng' dhi podho. Ere kaka joluo ong'eyoni Nyasaye nitie? Dwoko yot
ahinya, wayude kuom ngero ni; "Dhako
moro nomako ich, to chieng' nyuolne nyodo nochande; to kochandore jakuo
moro nobedo e pier ot kowinjo gik matimore e ot. Kane dhakono ogoyo nyathi
piny eka nowinjo ka Nyasaye wacho niya; 'Nyathini koro onyuole, onego waik
thone bende. Ang'o ma nonege kose dongo?
Jowi nori e piny to ka ji yuoro mar nege eka jowi nonege ei piny, mano
biro timore ka osebedo wuoyi mopong'. Kendo
jakuogno noa kanyo kendo olando wach ni owinjo ka Nyasaye wuoyo. Kare
ng'ato konyuol, to chieng' thone bende osechan". Joluo
lamo wang' chieng' nikech lichne kod tekone. Ka jaduong' pacho ochiewo gokinyi to ong'ulo
olawo kowacho ni,"Thu…!
Iwuogna maber mondo ringra okwe; yamo makudho marach awinj awinja."
Ka chieng' dhi podho bende joduong' ng'ulo olawo
kowacho ni, "Thu…! Ipodhna
maber mondo ayud gweth." Jodongo moko oseporo ni samoro
ka chieng' lworo dok wang' chieng' gotieno ka moro onyalo fwenyore
ne jomoko; obedo e ranyisi mar mach ma ng'ang'ni ka maj magenga makakni,
ok yot mondo ofwenyre ne dhano adhana, to ka hapi ber onenoreni to mano
iyudo hawi mar mwandu. Gima kamano kotimoreni to nyaka iluong' jodalani
mondo gimaki, kendo itang'o ne chieng' lweti mondo obolie pith, hawi.
Kamano obolo owuoch jamni gi dhok, kendo owuoch dhano, kendo obolo kothe
duto mag cham. Kamano iyudo pith mar jamni; dhok, diek, rombe, nyithindo
kod cham. Kata kamano jogo momaki ok nyal neno chieng'no nimar ok en gima
neno yot ne ng'ato ang'ata. Mano e ngero mane joluo goyo ni weuru wuod
ng'ane ochandre achanda chieng' moro norom g'Omoro. Mago e yore ma miyo joluo
wacho ni Nyasaye nitie kendo en ja chiwo. Ka
ng'ato oyudo gweth kata mich moro apoya nono to iwinjo ka ji wacho ni, chieng'
opichone, tiendeni chieng' oyangorene. Joluo lamo gode madongo, yath
ma jodongo thoro budho e tiende kata mane okunyie jaduong' samoro gilamo
thuol maduong' kaka thuond Omieri ma yande ofwenyore ei Nyakach, kata
kamano serikal notemo kaka ginyalo mondo gi kaw thuondni giter e od kano
gik mane oti godo chon (museum),
bang' ndalo manok notho. Joluo
lamo jomotho mondo olos pacho. Ng'eny misango mag joluo nitimo gi kong'o
kendo jodongo ne chokore ka gi loso math maduong' ahinya Ka dwe opor to jaduong' mokwongo nene ng'ule kowacho
ni; "Thu…! Aneni maber mondo
ayud ogogo moro." Yawuoyi to ng'ule kawacho ni; "Thu…! Aneni maber mondo apor gi nyako moro." Nyako to
ng'ule kawacho ni; "Thu…!
Aneni maber mondo onyuoma." Dhako to ng'ule kawacho ni; "Thu…! Aneni maber kiny nayieng'."
Ng'ato ka
ng'ato temo mondo Nyasaye orese kuom dwarone ka oneno dwe manyien kotuch e
wi got. Ngero moro nyisowa kaka dwe nokowo dhok nikech oneno
ji tho malit to kendo gi chweyo chuth ma ok giduogi omiyo nowacho niya; "
Kelnauru bor maler ahinya eka unutho kendo unuchier bang' ndalo adek kendo
unuchal koda." Oganda nochokore kendo oloso tal mabor kendo negimiyo
ong'ongruok bor mondo oter e polo, ong'ongruok, nodwanyo bor e buru. Ka
dwe noneno bor mochido kamano nowacho
ni; " Adagi borni usetimo
marach, ok utimo kaka asewachonu. Koro ubiro tho kendo ok unuduogi kaka
an." Mano e kaka dwe nochieno ong'ongruok , mondo oyware piny.
Joneno moko wacho ni ei dwe nitie gode gi nembe madongo. Joluo nigi yie ni polo en piny moro machielo ma ji
odake mana kaka pinyka, sulwe gin kende moko ma omokie mach mitedoe chiemo.
Mago duto gin paro ma jodongo oseporo kuom kit dak kod yie mar joluo. Kata
kamano ji ok lam sulwe ngang'. Joluo wacho ni sulwe gin kendo mag tedo momoke mach e
polo kendo sulwe moko ji porogo higa. Kit sulwe: YUGNI: gin sulwe machuo, gibedo adek, gine sulwe matindo
kendo giriedo moluwore, yugni
ma mon bedo auchiel kendo giluwore kanyakla. RATEGO: onyiso ka piny dwaro ru kogwen. OLUORO
BUDHO: owuok ka ji budho kendo opodho chon ka ji pod
budho. Sulwe samoro pudhore kendo inyalo neno ka orianjore koringo matek
ahinya, ji bayo kuma odhiye gi mach, to ka mach onge gi ng'ule ni,
"Thu…! Kirageni…." NYAMETHO: en gi iwe, kobiro to jodongo wacho ni mano dero
mabiro wuok e piny. Ka sulwe mathoth oriedo kendo oloso kor e kor polo to
ji wacho ni mano kor ma mony biro luwo kendo peyogo dhok ka ji kedo,
samoro gi poro chiek piny. Mago duto nyisowa kaka sulwe en ranyisi maduong'
ahinya ne ogandawa kuom yie marwa kane pok jorachere okelo din ma sani
oganda lamo. Ka wadwaro luwo yie mar kwerewa gi chunywa duto to ok onego
wa we chikwa machon kaka kwere nosingonwa. Ka chieng' kata dwe ogero pacho, mano nyisoni jaduong'
moro biro tho kata ruoth moro maduong'. To ka chieng' oromo, kata
ogwenyore gi dwe (kata dwe ogwenyore gi chieng') mano nyisoni gimoro biro
timore e piny, kendo jodongo ne chokore kendo loso piny ka gichiwo misango
ne Nyasaye. Dwe nyiso joluo ranyisi mathoth ahinya, e ndalo mag
lweny ne gitemo nono kaka dwe poro ne gi. Kaluwore gi mago ne ginyalo
ng'eyo ka wasigu onurogi kata yore ma ginyalo tiyogo mondo gi yud resruok. Nitie ngero moro mawuoyo kuom miaha kod wuon Chik (NYASAYE);
owacho kama; "Wuon chik
nowachone miaha mane okwongo biro e piny niya, 'Dhi mondo itong' lowo
dichiel gi kwer, eka iwe kwer kanyo, bang'e lowo nopurre kende.' To miaha
ne ok owinjo duolno, nodhi opuro apura. Kamano wuon chik (Nyasaye)
nowachone,'Idagi winjo wachna; inipur nyaka kuok wuogi eka ini yud chiemo.'
Mano e kuong' mane Nyasaye okuong'o godo dhano man e pinyka.ni nyaka wati
matek eka wanyalo chiemo." Onge hawi ma inyalo yudo ka
ok itiyo ma ichodo luya. Mano
ema omiyo ka ng'ato puro to oywak niya, "Thu…! Miaha… nijiemo, di
ti ji ok pur." Ka ng'ato ogir to owachoni, "Nyasaye
wuora ikonya ka ng'ato wacha marach." Jaluo ka juogi omako to ok
chaye ngang' nikech mano en chano mar Nyasaye, irwakone pien diel ma dibo
kendo igone ajawa eka odhum. DINDE JORATENGE Kar chakruok donjo jo-rachere e piny Luo lwenje
nogore kendo jodongwa mathoth mane onegi. Din jo-rachere nokonyo ji
mathoth yudo tiegruok kata kamano nobedo kaka yo mar thiro yie marwa kaka
jo-ratenge. Kaka ngero moro igoyo ni chuma idolo ka liet omiyo jogo mane
ossepuonji e sikunde mag jo-rachere moloyo mag Misen (mission) ne
wigi owil gi kit dak mar kwere kendo giyie gi rieko jarachar. Kata kamano
somo bende nokelo dongruok mathoth ahinya e pinywa kik wang’i mana
rachne kende. Din mane okuongo en
NOMIYA LUO CHURCH mane ochakgi Mig. John Owalo (niluonge e gwenge
mang’eny ni Din joka Owalo) mane japuonj e sikund CMS kendo Jomo
Kenyatta en achiel kuom jogo mane opuonjo. Owalo noweyo din jo-Ingresa
(CMS) kendo nodonjo e kanyakla mar jo-Islam, mano noyudo ka en omwasi (misumba)
mar tich ot e boma ma Mombasa. Nobedo ja-Islam kuom thuolo mogwarore
bang’e noyudo fweny ni onego ochak din joratenge. Motelo ne mano nochako
obedo ja-katholik kuom thuolo ma chwok Higa 1907 nowacho ayanga kaka ne Nyasaye ose birone e
fweny mondo ochak din. E fwenyno noneno kitere e polo gi much Nyasaye
kendo onyise ni mondo oduog opuonj din ne joratenge kendo nochako dinno ni
NOMIYA LUO CHURCH . Nochako dinno Asembo bang’e to nolandore ei Nyanza
mangima. Nomedo kwedo wach kuom mer, madho ndawa, kwesi,
kod mielo thum nyaluo kaka Nyatiti, Orutu, Onanda, Ohangla kod ma
moko. Mago nokwero nikech thoth ji ne thoro timo timbe anjawo ka giromo
kuonde math gi miel. Mak manani gigo duto to ok rach en mana kaka ng’ato
okawogi. Kane Loch Nanga owinjo ni Owalo osechako din joratenge to
noluonge e Baraza mondo oler tiend wach dinno malong’o. Noduokogi niya;
“weyauru mondo aland din ne joratenge, an ok ayal ne jo-rachere ngang’”. Higa
1927 jo-Maragol bende nochako din machielo, noluonge ni DINI YA ROHO. Yawuoyi
ariyo mane ochako dini ya Roho ne
gin; Mig. Jakobo Buluku gi Mig. Daniel Sande mane oyudo koro weyo din mar America
Friends Africans Mision, Kaimosi. Buluku gi Sande notemo yalo weche
mag akwede mondo oketh dinde mane okelgi jo-wagunda. Nimar puonjgi ne
opogore gi kit dak jo-ratenge kendo ne ok gihero dongruok gi lony marwa
kaka weg piny. Kendo ne gitemo loko kit dak jo-ratenge githuon, nano bende
ber adier? Koso Nyasach jo-rachereno kia adiera mar kit chwech jo-ratenge?
Kane jo-Amerka owinjo wachno ne gi bedo gi ich wang’. Kata kamano ne ok
gimono yawuotwa ariyogi dhi nyime gi lando wach din jo-ratenge DINI YA
ROHO. Higa
1940 jabiskop (bishop) Lukas Nuhu nobedo jatend dini ya Roho e
gwenge mopogore opogore. Nogero kanisni e gwenge mopogore opogore,
bang’e nobedo jachung’ e kanisa ma Nairobi. Nochako otiyo kanyakla gi din mar East African Independence African
Churches (AIC). Din
ma bende koro humbe landore ahinya ei Luo en Legio Maria Mane ochakgi Mig.
Messia Ondeto wuod Obimo ma ja Kadibo ei Kano but Awasi, Mesia Ondeto en
kaka ranyisi mar jawar e kit jo-ratenge, mana kaka jo-rachere bende nokawo
wuod Israel mondo obed kaka Messia margi. Gigo mane wuod Obimo otimo pod ji paro nyaka sani. En bende noyudo fweny mondo ochak kanyakla mar din jo-ratenge. Dinni
nowuok e bad din mar Katholik nimar kit lembgi dwachalore matin. Kata
kamano Legio nochak achien bang’ dinde ma aselose malo kanyo. Mig.
Alfayo Odongo (Ja-Kawango) nochako din machielo madwa chalgi dini ya Roho,
noyudo e thuolono ja-diakon Owen mar CMS oyiere mondo otem nono weche kuom
dinde ma koro jo-ratenge ne thoro chako. Noyudo fweny e dini ya Roho mane
owachone ni, ` En thuolo ma koro jo-ratenge ikore mar bedo gi loch margi,
onego dinde bende obed gi mise mar jo-ratenge giwegi Nomedo yalo wach
maler kaka Mathayo matakatifu nondiko niya“Beduru motang’ mondo kik
ng’ato wuondu, nikech ji mang’eny nobi gi nyinga, kawacho ni AN E
MESSIA MI GINI MI JI MATHOTH LAL.......! Kata
kamano dinde duto ma ase kwano malo kanyo ne gitenore e kit dinde
jo-rachere kata obedo ni koro negi temo yalo adieri mar jaratenge kendo
kwedo jo-wagunda kuom timbe maricho mane gi tiyogo Odongo
gi jolupne noyudo sand gi kum matek e lwet loch wasungu nikech jarachar ok
oyie loch nyaka nene. To kata jo-ratenge wetegi bende nochandogi kuom
akwede e kindgi giwegi. Higa 1934 Odongo gi lange nodhi lemo Musanda (masani iluongoni Kakamega), kanyo emane fweny obirone; `duol nowachone ni gigo duto mantie e pinyni gin mag Ruoth Nyasaye, omiyo jotichne nyalo mana kawogi, gi kanyono jolup Odongo nochako kawo mwandu ji githuon nimar Nyasaye ema chiwo gigo duto. Wachno nokelo sigu e kind Odongo gi jo-Musanda kendo yawuoyi notuk modhi kar lemo mane oyudo gichokore gotieno kendo obelo odno mach, ne gi chako lemo gi duol ma malo ka gi kwayo Nyasaye mondo oresgi kuom masich mach ma koro jo-piny nosebelo e odno. Jomoko matin noringo to thothgi nodagi wuok. Kuom
mano Odongo gi lange notho e masirano. Mano ne ok okelo giko mar din
Odongo, jogo mane oringo nochako lando wach Nyasaye e gwenge duto mane
okiewo gi Nyanza nyaka Rift Valley. Din Roho pod dhi nyime ei Nyanza nyaka
chil kawuono. E thuoloni to kar rombgi ok nyal kwan kwanre. Mana ma nyalo
paro gin kaka; ROHO SULWE, ROHO ISRAEL, ROHO NINEVE, ROHO MUSALABA, ROHO
FWENY KOD MA MOKO. Jotelo mane otayo din Roho bang’ masich mach mane
otimore Musanda gin kaka; Barnaba Walhoho, Isaya Goro gi Zephania Abungu
(mane oyudo osetiyo tich ruoth e ndalo mokadho). African
Israel Church nochaki higa 1942 e gweng’ mar Nyang’or lokesen, ei
distrikt ma Kisumo. Nochake e bwo Mig. Kivuli, nokwongo oluonge ni Israel
Uhuru Church, kata kamano nying’no ne ok omoro jo-Ingresa mane oyudo
tiyo jowa gi tich ang’enge. Koro
nolok nyinge ni African Israel Church. Kivuli ne nitie e achiel gi Sande
kod Buluku kata kamano esechegi to koro noyudo osepogore kodgi. Mig. Elija Masinde nochako DINI YA MUSAMBWA, dinni
puonjne ne bet dwa pogore gi dinde mokwongo go nimar en mare ne en mar
siasa maliw kaka inyalo thul jo-libamba mane obiro yako pinywa gi tich
ang’enge. Kane ochopo ndalo mane jo-rachere ofwenyo kit mula (gold) Kakamega ne gi keto jo-piny gi tich ogirimiti ni nyaka to gi ti maonge chudo. Masinde nokwedo wachno ayanga kendo nomiyo jo-rachere osin kode ahinya. Negi kwedo Masinde gi lange duto, kochakore e thuolono nobedo jasik Piny Owacho. Chieng’ moro achiel noorne ogulmama mondo omake to notamore kendo nomedo yalo koting’o muma kendo okwedo loch jo-rachere ayanga gi tich ang’enge mane gi tiyo godo jo-ratenge. Mogik to ne gi make kendo gitere e od Ang’ech mar
joma wigi ombachni (Mathare Mental Clinic), mano ne ok omono
Masinde yalo kendo kwedo loch ang’enge mar jo-rachere. Kane oyudo owuok
e kar twech noyudo fweny kendo nodhi oidho got Elgon (Masawa); duol
nowachone ni; “Jarachar osenjawo loch gi lony jo-Afrika.” Kendo oganda
mathoth noweyo dindegi kendo oriwore gi Masinde kuom siro adieri mar
joratenge. Puonj Masinde ne ok berne Piny Owacho kata matin, omiyo chieng’ moro achiel nokawo wuoth kanyakla gi lange moketho Baraza mane P.C. oloso, mano nomiyo sirikal ong’ado ni nyaka tweye kendo, notemo pondo e buo liend oyala kama noyudo osepidhie rabuon. Kata kamano sirikal noyawo mach (bunde) e kind oganda mane ochokore Malakisi monego ji apar g’achiel. Masinde noneno ni koro nyaka owuogi oko, nomake kendo
otere e od twech Marsabit gi Mandera, kuno noyudo sand malich ahinya kata
chiemo ne ok miye malong’o. Mano ne ok omono dini ya Msambwa dhi nyime
kendo landore e gwenge ma moko kaka; hosi mar lwaho (rift valley) kod
tunge Kenya ma moko nyaka Uganda gi Tanzania. Jolup Masinde nobedo jolweny mager kendo sirikal
noluorogi. Masinde notho e lwet loch ang’enge mar
jo-wagunda kapok otieko twech mare. En ranyisi maduong’ ahinya kuom tich
mane otiyo mondo wayud loch mar jo-ratenge. Higa
1959 e gweng’ mar Hosi mar Lwaho (rift Valley) Mig. Joshua arap Chuma
nochako din machalgi mane oyudo osechaki gi Buluku kod Sande. Kenya
madiere (Central) bende nochako din machielo e bwo Mig. Bildad Kaggia mane
oyudo oduogo koa e lwenje mane osetimore loka Ulaya, Asia madiere, Ingresa
gi pinje ma moko.Mano oyudo lweny mar ariyo mar piny ngima koro oserumo
(second world war). E
thuoloni noyudo jo-ratenge oseneno akwede mane nitie e kindgi gi askeche
mane gi tiyo godo kanyakla e lwenjego. Mig. Kaggia nopuonjo weche kuom
weyo dinde jo-rachere kendo luwo kit dinde jo-ratenge. Puonjgo ne ok omoro sirikal ngang’. Pach Kaggia ne
en mar keto oganda duto mar jo-ratenge e din achiel, kendo nokwedo wach
mar yalo kendo luwo dinde jo-wagunda kaka CMS kod ma moko. Nochako
dinno ni DINI YA KAGGIA. Nolandore nyaka ei Wakamba kata joluo mane oyudo
tiyo e kambe mag tuoro Man Kandara bende nobedo jo kanyono mar din Kaggia.
Nomedo landore nyaka Nyanza. Puonjne ne chalo kama: 1.
chako din jo-Afrika, 2.
weyo dinde jo-wagunda chuth, 3.
loko puonj mar din, mondo odonj e kit dak gi timbe jo-ratenge: ·
yudo
batiso manyien gi nying’ jo-ratenge gi wegi, weyo nyinge jo-wagunda
chuth, ·
nyasi
mar kisera (wedding) nyaka tim e kit dak jo-Afrika kendo rwako
lepwa ma nyiso kit ngimawa. Kuom mano dinde jo-wagunda duto koro nodong’ nono,
nikech jo-Afrika nofwenyo adieri mar bedo e din jo-ratenge (DINI YA KAGGIA).
Ne gitemo riwo dinde gi e yor kwe kendo jomoko nodok e dinde jo-wagunda to
thoth jowa mane oseng’eyo adieri to nodagi chuth. Bura mar riwo dinde
noketi Ndugamano ei Muranga. Kane winjruok otamore chopo e wang’e to
jo-rachere noneno ni dini ya Kaggia biro loyogi omiyo negi temo kwayo piny
owacho mondo oketh dini ya Kaggia. Gi kanyono nomak Kaggia kendo okete e
od twech, to lange ma moko ne omedo lando adieri mar dini ya Kaggia. Jowetena moher mago to gi ma moko mane otimore e kaka
dinde masani opong’o Kenya nochakore. Nyaka aa chakruok jo-Afrika
nong’eyo Nyasaye moloyo joluo neluonge ni; Nyasaye Nyakalaga, tiendeni
mantie kuonde duto, kamoro amora. Gimane omiyo jowa oweyo kit yie marwa en
mana rieko kod oledhi mane jo-wagunda odonjo godo e pinywa. Ne gitimore
joma beyo kendo ma ng’uon putu, kendo manyalo kelo dongruok ne jo-piny
bang’ mano ne gikawo jo-ratenge kaka wasumbini ma nyalo tiyone gi. Mar ariyo nyasi mane gitimo godo misa ne mit kendo
nomoro ogandawa mathoth, moloyo kit nyasi mar misa e din joka’Opere (katholik).
Mar adek mwandu kod kit dak manyien mane gikelo kaka tiyo gi masinde,
rwako lewni gi kit loso mula gi minyonge ma neng’ogi tek. Mago duto
noloko pachwa kendo owilo wi jowa ma waweyo kit dak marwa chutho. Wiwa
nowil gi kit Nyasach kwere mane ok odewo mwandu kata chan mar ng’ato.
Dinde jo-rachere chal kaka kambi ma nga’to oyawo kendo ondiko ji matiye
kendo chamo masara. Jodolo masani ichulo kuom tichgi kendo gi dak achana
moloyo kata mana wan ma wachulo sadaka (chiwo). Timbegi ema sani omuomo wang’: Ng’ato otimore
jayalo kendo oweyo nyombo mondo otine Nyasaye gi chuny maler kendo
moyangore, to kar timo mano to obukore gi nyithind wegi modhi somo wach
din ema oloko monde, mano sakrilego ma kata Nyasachgino bende osekwedogi
ayanga. E pinje Ulaya gi Amerka pate mag joka’Opere olokore gi nyithindo
ma yawuoyi gi nyiri ema gi nindo godo kar nyuomo mondegi. Kato jotendgi
miluongo ni jo-biskop to kar kwedo weche marichogo to temo umo kendo kar
riembo padrino to iloke odhi
lando wach din kama chielo ma ji pok ong’eyo timbege ma richogo. Patego akwedogi e nying’ Nyasach kwere ma
wacho adieri kendo ohero timbe ma kare. Adikinyi minwa ma jang’wono
mondo odonj e chunygi mondo gilok pachgi kendo gi yud ng’eyo adiera gi
timbe ma kare. Kaka
ne waseyudo loch kendo riembo jo-wagunda gi timbegi onego koro sani wanon
matut kaka din jarateng’ nyalo gerore mondo obed ranyisi ni wan bende
waluwo kit dinde mane kwerewa oweyonwa. Din jarateng’ gi tiende en din
ma ok lamie mwandu, akwede, sigu, loch, chodo nyithind wegi matindo kod
chike jo-rachere gi jo-rabuore kaka osebedo ei buge mane jo-wagunda ondiko
ni nyaka to walam mana Nyasachgi. Nyasaye madieri en wuon Oganda duto
kendo ok oyiero kido kata nond ng’ato. Odak e chunywa kendo en kodwa
ndalo duto. Ruoth
mondo opaki ndalo duto. Adikinyi minwa, nyarnam mondo omiwa ler mar loyo
wasigu kendo ng’eyo adiera, Nyasach Podho mondo oyaw wang’wa kendo
waluw yor adiera.
Wuon
Abila, Joluo dot Kom JALUO GI CHIKEGI Luo kitgi gi timbegi en
buk moting’o chike Luo gi kit dakgi mane kwere owenwa mondo obednwa kaka
mise mar ngimawa e ndalo ma biro, kata obedoni moko sani ok wanyal rito
sani nikech lokruok e kit (dak) ngima dhano, touche osemedore e piny miyo
terruok ok nyal tim e yore mane itime chon, dinde osemedore gi puonj mag
kit dak jorachere (kata obedo kamano mano pod ok nyal monowa rito chike
mane kwerewa owenwa mondo obed kaka mise mar ngimawa e pinyka); puonj
manyien osemiyo joluo oweyo kit dakgi kendo
gi luwo kit dak jo-kristo, mano ok rach mak mana ni chikewa makelo
dongruok ok wanyal weyo, kik wabed misumba jorachere nikech wach din kata
pesa. Injili
mar jo-kristo ok rach mak mana ni ok en kit dak ngima jarateng’ gi
tiende. Gima ber moloyo ni (wanyalo somo kendo wacho dhok mopogore opogore
kaka; dho-wareno, wafaranza, onjiro, warabu k.m.m.) jo-misen okelo sikunde,
osiptende kod masinde ma nyalo miyo tich bed mayot. BENDE
JADUONG’ NYALO NINDO OD WUODE? Duoko:
Ooyo...! en kwero mondo jaduong’ onind e od wuode kata obedo
ni kar nindo otamore ma nade, mano en dhoch ma loko tek kendo nyalo
kelo tho e dala. Kendo odno nyaka muki kaen e boma to wuoyino nyaka dar e
odno, mak mana ni manyasi to nyaka gimadhi mar loso dala. WACH
KUOM TERO DHAKO Ka
wuon pacho otho, chiege (monde) nyaka ter kaluwore gi chik Luo machon.
Mokwongo dhako moduong’ kwongo loso kong’o matin; ema jodongo yaloe
tero mon. E kong’o matinno dhako ka dhako huloe dichwo modwaro owuon. To
dhako maduong’ e ma hulo ni jodongo nying’ dichwo, gi dhako mobiro
kawo: ok nyal tiel dhako e dichwo moro, mak mana moyiero owuon. Kendo chwo mabiro tero mon’go oluongi e burano; to ka wach oserumo
maber to giolo moke e pi. Kong’ otia ema kiny chwo mologo e udi ma
onindo ni kiny joter ninde gi mon. Okinyi jachwo osuri chwowo osuri kendo mon gawore gi
ochoge; bul yuak, sigalagala gore e dala. Kendo
chieng’no giolo kong’ mbare e pi mano e kong’ kal ma chwo biro keto;
chwo mobiro tero mon. Kuom hawi marach ka dhako moro chwore ok nyal
riworego, wach kiny ihulo oko kendo madho kong’o obare, kong’o riyo
mak omadhi. To ka wach obedo maber ma poni oyie riwore gi dhakono to kiny
imadho kong’ono. Chieng’no gilielo mon; nyamrechegi lielogi.
Chieng’no giloko chiende, giweyo kode; koro gitweyo chien obore matar
mar togo nikech giweyo kode. Osechodi kode tiende ni chwo oriwore kodgi. Gima
omiyo mano nyaka timre en ni nyaka many ng’at ma nyalo dong’ e lo wuon
pacho. Yuore moro ema nyaka tere mak manani mano timore ka jakowiny moro
oselage. Tich leko yande itimo gi jo- libamba, ja-mwa kata ng’at ma onge
gi joge, misumba, nikech en tich ma nyalo ketho kar ng’ato. Bang’
mano eka dhako manyo yuore moro ma kite ber ma nyalo dak kode. Nyaka obed
ng’at mapok otimo tim moro marach kaka; nek, maundu, kata juok. Bende
ochuno ni dhako nyaka ter?
Eh..! kata Ooyo...! ndalo machon nochuno ni
dhako nyaka ter mondo korka oyawne jodala duto kaka yawuoyi kod jogo duto
ma nyocha kwech liel otweyo. E ngima masani to koro weche obiro matek
nikech tuoche omedore ma koro omiyo wachni tek ahinya. Mak mana nika
ochuno ahinya ni nyaka ter dhako to en herone owuon mondo otim kaka odwaro,
kaluwore gi chike Luo Machon. Ka dichwo pok oriwore gi dhako ma chuore
otho to nyaka gi dhi e pim (pimo remo) kendo gichak gi rit bang’
dweche adek gi dhi e pim mar ariyo mondo gi bed gi adieri kuom kit ngimagi
giwegi. Ethuolono ok onego giriwere maong’e mapira (condom).
Ka mano oserumo to ginyalo loso kit dakgi giwegi. Kuom hawi ma rach ka
ng’ato oyudore ni nigi tuo moro marach; kaka, ayaki to nyaka wachno
kethi gi jodong’o.Ka giduto oyudore ni gin gi tuo to ginyalo dak
kanyakla mak manani nyaka gidhi gine laktar mondo omigi yor dak kod tuo
mar ayaki, kendo gi med tiyogi mapira. Nono to masira odonjo e dalano. NYINGE JOLUO
Jaduong’
Abila, JOLUO
dot KOM Copyright ã 09.09.1999 (J. Ogello Okullo) Jagoro kendo jarit od Twak; Mikayi Adhiambo Nyar Kochogo
|